Khi chất mỡ... rong chơi

Chất béo không đồng nghĩa với chất có hại, miễn là hàm lượng mỡ trong máu, trong gan, trong mô dưới da đừng vượt quá định mức bình thường. Dù gầy hay mập, cơ thể lúc nào cũng cần được tiếp tế chất béo. Vấn đề chỉ là với số lượng bao nhiêu và với thể loại nào của chất béo. Bệnh hoạn chỉ xảy ra nếu vì lý do nào đó khiến tiến trình biến dưỡng chất béo bị rối loạn. Khi đó, chất mỡ trong máu tăng cao cho dù có nhịn ăn thịt mỡ vì cơ thể tự tổng hợp chất béo, chẳng hạn từ chất đường thặng dư trong máu, như trong trường hợp của người tiểu đường. Éo le chính ở chỗ lá gan mỗi khi gia tốc tiến trình tổng hợp chất béo lại tập trung vào loại mỡ máu gây xơ vữa mạch máu, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, suy thận..., điển hình là 2 loại mang tên triglyceride (viết tắt là TGL) và LDL.

Nếu nghĩ 2 loại mỡ này lúc nào cũng là thủ phạm thì oan. Về cơ bản, lá gan tổng hợp 2 loại chất béo này để vừa cung ứng năng lượng bền bỉ vừa cung cấp vật liệu cho tiến trình phục hồi ở các cơ quan bị tổn thương. Hai chất mỡ này chỉ trở thành yếu tố gây bệnh khi: cả hai thừa trong máu; có mặt lâu dài trong máu do dòng máu quá đậm đặc.

Nếu nghĩ TGL và LDL lúc nào cũng sẵn sàng sinh sự khiến mạch máu chai cứng vì mảng xơ vữa dán chặt vào thành mạch máu thì sai. Hai chất này sở dĩ còn thừa trên đường “công tác” vì tế bào không dùng hết, nói đúng hơn là muốn dùng nhưng dùng không được. Lý do là vì hoặc thiếu các loại men cần thiết cho tiến trình dung nạp chất béo qua thành tế bào hoặc tuy vẫn có mặt nhưng mất hoạt tính. Hậu quả là chất mỡ trong máu chạy ngang tế bào nhưng lại không giao hàng đúng hẹn, đúng chỗ, đúng nhu cầu. Thay vì đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, chất mỡ lại tiếp tục rong chơi.

Chất mỡ trong máu khi gặp điều kiện thuận tiện, chẳng hạn vì “kẹt xe” quá lâu trên đường vận chuyển do dòng máu đậm đặc vì tiểu cầu kết dính dưới ảnh hưởng của stress, vì mạch máu co thắt thái quá do gia chủ quá căng thẳng thần kinh, do mặt trong mạch máu bị trầy xước vì tác hại của chất ôxy hóa sản sinh từ khói thuốc lá, độ cồn, dược phẩm dùng sai..., rất dễ tấp vào thành mạch máu rồi ở lại không về. Từ đó, mảng xơ vữa thành hình, mạch máu bắt đầu mất dần tính đàn hồi. Khi đó, kháng lực ngoại biên của mạng lưới mạch máu tăng dần với tiến độ càng lúc càng nhanh. Trái tim vì thế phải càng lúc càng tăng năng suất để cố đẩy máu qua khỏi chỗ kẹt. Bệnh cao huyết áp khi đó vào nhà.

Tình trạng máu không thông vì xơ vữa mạch máu càng dễ nghiêm trọng ở nơi mạch máu nhỏ li ti như đáy mắt, não bộ, cầu thận... Biến chứng nghiêm trọng của bệnh cao huyết áp như xuất huyết đáy mắt, đột quỵ, suy thận... chỉ còn là chuyện không chóng thì chày!

Tất cả chuyện nhiêu khê không xảy ra, không là đòn bẩy để bệnh tim mạch trước sau đứng đầu về tỉ lệ tử vong nếu có cách nào dùng cho hết chất mỡ, thay vì lãng phí để rồi sinh bệnh. Đó là lý do tại sao càng lúc càng có nhiều thầy thuốc không chỉ tập trung vào việc hạ mỡ máu bằng thuốc đặc hiệu trong bệnh cao huyết áp, tiểu đường, viêm thận... vì có khéo thế nào vẫn chỉ là chữa cháy. Trái lại, họ nhìn xa hơn khi đặt lên cao mục tiêu điều chỉnh mỡ máu thông qua hoạt chất sinh học trong cây thuốc vì đó chính là biện pháp phòng bệnh.