Sơ cứu sai, cột sống tổn thương hai lần

“Có người bị tai nạn giao thông nặng, đau khắp mình mẩy nhưng vẫn cố đứng lên, được người đi đường chở tới bệnh viện (BV), rồi bất ngờ tắt thở trên đường đi. Một số trường hợp khác bị ngã từ trên cao, được mọi người lôi, kéo vào chỗ sạch sẽ chờ cấp cứu nhưng khi bác sĩ (BS)đến nơi thì phát hiện cột sống của người bị nạn đã bị chấn thương nặng, trong khi tư thế nằm hiện tại lẫn cách được di chuyển đều khiến tổn thương ấy trầm trọng thêm…” - ThS-BS Võ Quang Huy, Trưởng Khoa Cấp cứu ngoại viện - BV Cấp cứu Trưng Vương, kể.

Có thể bị liệt

Theo BS Đỗ Trọng Ánh, Giám đốc BV Chỉnh hình và Phục hồi chức năng TPHCM, chấn thương cột sống có thể được điều trị và phục hồi được nhưng đáng sợ nhất là chấn thương đó ảnh hưởng đến tủy sống và các rễ thần kinh. “Nếu bệnh nhân bị di chuyển sai, phần cột sống bị gãy không được cố định sẽ “phạm” vào phần tủy vốn rất mềm, dễ thương tổn. Tủy sống thuộc hệ thần kinh trung ương, nên chấn thương ở đâu thì phần cơ thể từ vùng đó trở xuống sẽ bị ảnh hưởng, yếu đi, nặng nề nhất là bị liệt hoàn toàn. “Nhẹ nhàng” hơn một chút là ảnh hưởng đến các rễ thần kinh thì bệnh nhân sẽ bị yếu, liệt phần cơ thể mà rễ thần kinh đó chi phối”.

BS Huy nhấn mạnh: “Nếu nạn nhân bị tai nạn nặng với tư thế phức tạp, ngã từ trên cao xuống, cần coi như đã có tổn thương ở cột sống cổ. Các đội cấp cứu chuyên nghiệp sẽ có dụng cụ cố định cổ và cột sống. Còn trong điều kiện người dân tự tiến hành sơ cứu, chẳng hạn như tình huống nạn nhân ngưng tim, ngưng thở, cần được hồi sinh tim phổi, có thể cố định cổ nạn nhân bằng những thứ tìm được xung quanh như hộp carton, cục gạch, gỗ được quấn vải… trước khi tiến hành các bước sơ cứu khác. Ngoài ra, nếu nạn nhân còn tỉnh, nên đứng ở phía chân nạn nhân khi trò chuyện, tránh đứng ở phía đầu mà gọi nạn nhân, vì như thế có thể khiến họ cố ngước cổ lên để trả lời và vô tình làm tổn thương nặng thêm”.

Giữ cột sống trên một đường thẳng

Sơ cứu trong các trường hợp tai nạn lao động, té ngã từ trên cao, trước hết tùy thuộc vào nạn nhân có ngưng tim, ngưng thở hay không. “Nếu không rành về cách sơ cứu, nạn nhân ở tư thế quá phức tạp thì tốt nhất nên để yên chờ đội cấp cứu tới. Trong trường hợp nhất thiết phải di chuyển nạn nhân hoặc cần hồi sinh tim phổi ngay lập tức, nên giữ cột sống trên một đường thẳng song song với mặt đất. Tư thế tốt có thể là nằm ngửa, cổ có vật chèn nâng đỡ hoặc tư thế nằm nghiêng an toàn, cũng với một bàn tay lót dưới cổ” - BS Huy lưu ý.

Theo BS Ninh, khi người bị nạn than đau cổ, đau lưng, đặc biệt là các trường hợp quan sát thấy vùng cột sống bị biến dạng thì không nên để bệnh nhân cố gắng tự đứng, ngồi lên hay leo lên xe để đi tới BV mà không có biện pháp cố định nào. Có những trường hợp rất đáng tiếc như bệnh nhân ngưng thở trên đường nhập viện vì tổn thương cột sống cổ hoặc vào đến viện mới thấy một phần cơ thể dần yếu liệt vì tổn thương ở phần sống lưng…