Sửa luật chống mua bán bộ phận cơ thể người

Hội thảo khoa học về đăng ký hiến và phòng, chống mua bán mô, bộ phận cơ thể người, được Bộ Y tế tổ chức sáng 6-2 tại Hà Nội.

Tinh vi thủ đoạn mua bán tạng

Theo Bộ Y tế, Việt Nam hiện có 24 trung tâm ghép tạng. Từ năm 1992 đến nay, nước ta thực hiện gần 7.300 ca ghép mô, tạng với 8 loại bộ phận cơ thể. Trong đó, số người được ghép thận nhiều nhất với hơn 6.000 người, tiếp đó là ghép gan, tim, phổi, thận, tụy, ruột... Đến thời điểm này, cả nước có hơn 63.500 người đăng ký hiến tạng sau khi chết, chết não.

GS-TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, cho biết nhu cầu ghép mô, bộ phận cơ thể người ở Việt Nam rất lớn. Ước tính có hàng chục ngàn người cần ghép thận, ghép tạng; hàng ngàn người cần ghép tim và các mô, bộ phận cơ thể khác. Nhu cầu đang ngày một tăng trong khi nguồn hiến lại khan hiếm. Nguồn tạng hiến từ người cho sống đang chiếm chủ yếu, với hơn 90% tổng số ca ghép tạng.

Bên cạnh các hoạt động hợp pháp cũng đã phát sinh các hành vi mua, bán, môi giới mô, bộ phận cơ thể người, để lại hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. Do đó, Bộ Y tế cho rằng phải hoàn thiện thể chế pháp lý và các giải pháp tổ chức thực hiện để ngăn chặn, phòng ngừa hành vi mua bán mô, bộ phận cơ thể người trong thời gian tới.

Đề xuất các quy định chặt chẽ hơn để ngăn chặn mua, bán bộ phận cơ thể người, ông Thuấn cho biết Bộ Y tế đang hoàn thiện các chính sách quy định về đăng ký hiến và phòng chống mua bán mô, bộ phận cơ thể người trong dự án Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác (sửa đổi), trình Quốc hội trong thời gian tới. "Về phòng chống mua, bán mô, bộ phận cơ thể người, vấn đề đặt ra là bên cạnh hành vi nghiêm cấm mua bán mô, bộ phận cơ thể người, có cần thiết bổ sung hành vi nghiêm cấm người hiến và người nhận gặp nhau trong trường hợp hiến, ghép không cùng huyết thống không?" - ông Thuấn nói.

Tại hội thảo, thượng tá Đinh Văn Trình, Phó trưởng Phòng 5, Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an), cho biết đã phát hiện các tội phạm mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người. Đối tượng môi giới thường tìm đến các khoa nội trú lấy thông tin bệnh nhân, làm quen tiếp cận, môi giới và lập thành đường dây mua, bán bộ phận cơ thể người. Bên môi giới mua bán bộ phận cơ thể người lên mạng lập các nhóm ghép tạng, nhóm nhu cầu ghép thận... để trao đổi thông tin. Qua trinh sát, công an phát hiện có hàng trăm, thậm chí cả ngàn người trong các hội nhóm như trên. Khi tiếp cận được người có nhu cầu ghép thận, đối tượng sẽ trao đổi riêng về mua, bán.

"Những người bán thận chấp nhận bán để được một số tiền, trong khi lợi nhuận chủ yếu thuộc về các đối tượng môi giới. Trước đây, số tiền mua, bán khoảng 150 triệu đồng/ca ghép thận, nay lên 200 - 300 triệu đồng/ca, thậm chí 500 - 700 triệu đồng/ca. Có trường hợp, các đối tượng môi giới thu từ người ghép 800 triệu đồng đến 1 tỉ đồng/thận nhưng người bán chỉ nhận 200 - 250 triệu đồng/thận. Đáng nói là người bán thận phần lớn có nhu cầu che giấu sự việc nên đối tượng dụ dỗ bán thận khó bị phát hiện" - thượng tá Đinh Văn Trình thông tin.

Ghép tạng ở Việt Nam có chi phí thấp hơn nhiều lần so với thế giới và các nước trong khu vực. Trong ảnh: Một ca ghép tạng ở Bệnh viện Việt Đức. Ảnh: KHÁNH ANH

Bằng lái xe, CCCD sẽ tích hợp đăng ký hiến tạng?

Đề xuất cần sửa đổi Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác, nhiều ý kiến cho rằng cần bổ sung hình thức đăng ký và cấp thẻ đăng ký hiến tặng mô tạng, tích hợp trên bằng lái xe hoặc căn cước công dân (CCCD). Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người, cho rằng việc này sẽ giúp tăng lượng người đăng ký hiến tạng lên nhiều lần. Theo đó, mọi công dân khi đến tuổi trưởng thành đều được tiếp cận với việc hiến tạng. Khi người dân thi bằng lái xe hoặc làm CCCD sẽ được hỏi về việc có đồng ý hiến tạng hay không. Nếu ai đồng ý hiến tặng sẽ được tích hợp thông tin bằng hình ảnh biểu tượng hoặc chữ hiến tạng (hoặc cả hai) trên bằng lái xe hoặc CCCD. "Việc tích hợp cũng thuận lợi xác định tâm nguyện người hiến tạng chết não. Điều này sẽ giúp tăng nguồn hiến tạng mô, tạng từ người chết não; hạn chế tệ nạn mua bán tạng từ người hiến sống" - ông Phúc nêu quan điểm.

Với 76 triệu thẻ CCCD gắn chip điện tử cho công dân đã được cấp, đại diện Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (Bộ Công an) đề nghị các cơ quan chức năng của Bộ Y tế và Bộ Công an tham mưu, thống nhất thực hiện.

Để tăng nguồn hiến mô tạng từ nguồn chết não, Bộ Y tế đề xuất không giới hạn độ tuổi với người hiến chết não. Khi người thân thích và bản thân người chết có nguyện vọng hiến tặng thì cần xem xét để họ được thực hiện nhằm mang lại sự sống cho nhiều người khác, đồng thời tăng thêm nguồn mô, tạng được tiếp nhận. Tuy nhiên, với nguồn hiến tạng từ người cho sống, đại diện Bộ Y tế kiến nghị cần tăng độ tuổi người hiến sống không cùng huyết thống lên 30 tuổi thay vì 18 tuổi như quy định hiện nay.

Tại hội thảo, các chuyên gia cũng cho rằng cần bổ sung quy định về chế độ cho người hiến mô, tạng. Hiện nay, người hiến tạng vẫn phải tự chi trả các khoản chi phí khám sàng lọc, tư vấn, xét nghiệm, đánh giá đủ điều kiện hiến tặng mô…