Tế bào gốc tái tạo có gây ung thư?

Tế bào gốc và những tiềm năng
 
Nếu như trước kia, việc khám phá ra cơ thể và các cấu trúc bên trong là những điều kỳ vĩ của y học thì nay, việc nghiên cứu và ứng dụng những hiểu biết ở cấp độ tế bào và dưới tế bào là những hướng đi mũi nhọn của y học. Một trong những lĩnh vực mũi nhọn ấy là nghiên cứu, tìm hiểu và sử dụng tế bào gốc trong điều trị.
 
Tế bào gốc là tên gọi chung chỉ các tế bào có tính năng lớn nhanh, phân chia mạnh và có khả năng biệt hóa phong phú. Nhờ những tính năng này mà tế bào gốc có thể là liệu pháp điều trị bệnh cho bất cứ bệnh nào, nhất là những bệnh có hư hỏng tế bào hay bị suy giảm các thành phần tế bào chức năng.

Một tế bào bình thường có thể phân chia 1 ngày/lần thì tế bào gốc có độ phân chia nhanh hơn so với số quy chuẩn như vậy. Có khi chỉ cần 6 tiếng là một chu trình phân chia đã hoàn thành. Điều này là hết sức có ý nghĩa vì chỉ cần một lượng nhỏ tế bào gốc, nhưng với một thời gian ngắn, nó có thể sinh sôi nảy nở và tạo ra hẳn một phần tổ chức. Tổ chức này sẽ là tổ chức được sử dụng với mục đích điều trị. Độ phân chia của tế bào gốc nhanh ngang ngửa với tế bào ung thư.

Nhờ có đặc tính này mà tế bào gốc đã được ứng dụng khá rộng rãi và đem lại nhiều hy vọng trong điều trị mặc dù nó chưa được nghiên cứu nhiều. Nó chỉ là một tế bào ở một vị trí cố định của cơ thể, nhưng nó có khả năng biệt hóa, tức là biến thành hằng hà sa số những tế bào khác. Nếu như tim của bạn bị suy, tế bào cơ tim giãn ra mệt mỏi. Không hề gì! Chỉ cần một vài tế bào gốc là ngay lập tức vài hôm sau chúng sẽ sinh ra một khối lượng cơ tim. Nếu như tế bào thần kinh của bạn bị chết, không có nguồn thay thế. Chẳng khó! Chỉ cần một lượng nhỏ tế bào gốc, vài ngày sau khối tế bào gốc này sẽ “tự” hoá thành tế bào thần kinh giống y chang về cấu trúc và chức năng.

 

Do đó mà tế bào gốc đã, đang và sẽ là những hướng nghiên cứu lý thú tìm ra chìa khoá chữa bệnh cho y học, đặc biệt là các bệnh vô phương cứu chữa. Người ta đã ứng dụng khá thành công vào một số trường hợp điều trị thử nghiệm và cho được những kết quả khá thành công. Thử điều trị bệnh nhân suy tim, một tình trạng mà cơ tim bị “nhão” ra, người ta thấy tim có thể hoạt động bình thường trở lại. Cũng được ứng dụng trên những bệnh nhân đái tháo đường, bệnh mà tụy bị hư hỏng không có khả năng tiết insulin, người ta thấy tế bào gốc có thể hoàn trả lại tụy như ban đầu. Những bệnh nhân được thử nghiệm không phải tiêm insulin trong những hơn một năm mà vẫn hoàn toàn khoẻ mạnh. Tế bào gốc đã được ứng dụng ở nhiều nơi như Anh, Mỹ, Pháp, Đức, Australia và cả Việt Nam...

Nhưng oái ăm thay, tế bào gốc không phải là những gì dễ kiếm và dễ có như đất, nước hay không khí. Nó chỉ xuất hiện trong thời kỳ phôi thai. Mà không ai lại đi “cấu” một ít tế bào của em bé để đem đi điều trị. Như vậy là một ngõ bí. Người ta đành phải lấy nguồn tế bào gốc thứ hai, đó là từ dây rốn, nhưng nguồn này cũng không phải là sẵn có vì chẳng ai lại đi lấy dây rốn từ lúc mới sinh ra. Một giải pháp được cho là vô cùng khả thi trên lý thuyết là tái sắp xếp hoá bộ gen chương trình của tế bào trưởng thành để chúng trở lại nguyên dạng thành tế bào gốc. Vậy là có thể có một nguồn dồi dào tế bào gốc vì chúng ta có thể biến một tế bào trưởng thành làm sơ khai hoá nó để nó trở thành một tế bào gốc như ban đầu. Mà da của chúng ta thì... quá sẵn. Những tế bào gốc này được gọi là những tế bào gốc tái tạo. Tưởng rằng như thế là đã thành công. Nhưng không, một khó khăn đang ở ngay phía trước...
 

Niềm hy vọng với những gì tạm thành công chưa được lâu thì người ta đã gặp phải một rắc rối khác đầy đáng ngại với lĩnh vực tế bào gốc. Đó là chúng lại có những dấu hiệu hay những gen của ung thư. Người ta đã nghiên cứu và thấy rằng, những tế bào gốc tái tạo có một số đột biến về di truyền mà hoặc là chúng lớn nhanh quá thể hoặc là chúng mang dáng dấp của ung thư. Mặc dù chưa quan sát được những khối ung thư trên thực tế do tế bào gốc mới chỉ được điều trị ít năm nhưng với những gì mà khoa học đang tìm thấy thì liệu rằng không biết ngành y học non trẻ này có bị khai tử hay không.

Các nhà khoa học đã tiến hành xâu chuỗi những phần gen không mã hoá di truyền trong bộ gen của 22 dòng tế bào gốc tái tạo được sản xuất ra theo những phương pháp khác nhau. Thật không may mắn, họ đã phát hiện ra những đột biến ở vùng gen mã hoá tổng hợp protein của tế bào. Trung bình có 6 đột biến như thế ở mỗi dòng, mỗi một dòng có một kiểu đột biến khác nhau. Điều đáng nói ở đây là những đột biến bất thường này là những đột biến mang tính tăng sinh kiểu vô độ hoặc là những đột biến gen có liên hệ gần với những tế bào ung thư. Thế là ngay lập tức, vấn đề được đặt ra với câu hỏi, liệu những tế bào gốc này có thể là những tế bào ung thư vào một thời điểm nào đó hay không?

Như để thêm củng cố điều này, một nhóm các nhà khoa học khác đến từ Canada và Phần Lan đã đặt những vi chíp và các đoạn DNA để thăm dò và tìm hiểu về các đột biến gen của các tế bào gốc tái tạo. Họ thấy rằng đây là các đột biến dạng mất đoạn gen hoặc lặp đoạn gen trên bộ gen của tế bào. Mặc dù những tế bào gốc trong nghiên cứu này đều không tồn tại lâu nhưng người ta cũng ghi nhận một kết quả đầy nghi hoặc: những đột biến di truyền của tế bào gốc tái tạo lớn hơn nhiều lần (10 lần) so với những tế bào gốc phôi thai (những tế bào gốc nguyên nghĩa) hay so với những tế bào tiền thân tạo ra nó như so với tế bào da. Người ta băn khoăn không biết liệu rằng những tế bào gốc này có gây ra ung thư không, chưa ai có câu trả lời chắc chắn.

Để đưa ra được đáp án chính xác cho ẩn số tế bào gốc, có lẽ chúng ta còn mất thêm nhiều công sức nữa. Một lời khuyên với mỗi chúng ta, trong khi chờ đợi một lời giải hoàn hảo cho một liệu pháp trị bệnh mới, mỗi người cần tự mình bảo vệ sức khỏe