Tài xế xe công nghệ đua nhau dùng app

Hơn 5 giờ sáng 30-8, tài xế xe công nghệ Lê Văn Hiền (ngụ phường An Phú Đông, TP HCM) đã có mặt gần trung tâm thương mại trên đường Nguyễn Văn Lượng, phường An Hội Đông. Nhai vội ổ bánh mì, anh mở cả app Grab và Be trên 2 điện thoại để chờ cuốc.

Linh hoạt hủy chuyến!

Khi anh Hiền vừa nhận được khách đi sân bay Tân Sơn Nhất qua app Grab thì ứng dụng Be cũng báo đơn giao đồ ăn. Anh quyết định bỏ cuốc Be, vì "chở khách nhiều tiền hơn".

Nam tài xế này cho hay chạy một app có khi hàng giờ không có khách. Vì thế, anh bật nhiều app để cơ hội cao hơn, và khi cơ hội tới cùng lúc thì phải chọn đơn hàng có lợi.

Anh Nguyễn Cao Thanh (ngụ xã Nhà Bè, TP HCM) cũng thừa nhận thường xuyên hủy cuốc. "Nếu cùng lúc có đơn Grab đi quận 1 và đơn ShopeeFood gần hơn, giá cao hơn thì buộc phải hủy Grab. Dù đã bị cảnh báo, trừ điểm nhưng tôi không còn cách nào khác" - anh phân trần.

Về phía khách hàng, nhiều người cho hay trải nghiệm một số dịch vụ ngày càng tệ hơn. Chị Trần Ngọc Bích, nhân viên văn phòng ở TP HCM, kể có lần đặt Grab rồi được báo 5 phút xe tới. Chị chờ đến 15 phút không thấy, gọi thì tài xế bảo bận đơn khác rồi chủ động bảo chị hủy chuyến.

Nữ khách hàng này còn phản ánh tình trạng tài xế tắt app sau khi nhận cuốc. Điều này mang đến nhiều rủi ro, như nếu xảy ra tai nạn, khách không được bảo hiểm. "Báo chí từng đưa tin không ít tranh chấp như mất đồ, tai nạn, nhưng vì chuyến đi không qua ứng dụng nên khách chịu thiệt. Tôi không hiểu sao nền tảng app hiện đại mà còn có tình trạng này" - chị Bích bức xúc.

Phát sinh nhiều hệ lụy

Theo tìm hiểu của phóng viên trên nhiều nhóm tài xế xe công nghệ, câu chuyện của anh Thanh, anh Hiền cũng là tình cảnh chung của hàng ngàn trường hợp. Việc chạy nhiều app từ giải pháp mưu sinh đang trở thành "dao hai lưỡi" khi phát sinh hàng loạt hệ lụy.

Cụ thể, bên cạnh chuyện lỡ lộ trình, bực bội do hủy cuốc, khi khách hàng bị tài xế "dụ" đi ngoài app để tiết kiệm chi phí đồng nghĩa với việc mất quyền lợi bảo hiểm hành trình…, khiến niềm tin về dịch vụ suy giảm. 

Ngoài ra, mẹo tránh phạt bằng cách "bẫy cuốc" (nhận đơn nhưng cố tình không đến khiến khách phải hủy chuyến) của nhiều tài xế càng xoáy sâu nỗi băn khoăn về cách ứng xử thiếu chuyên nghiệp.

Grab từng khóa hàng ngàn tài khoản do vi phạm quy tắc của nền tảng này. ShopeeFood và Be cũng áp dụng các biện pháp từ trừ điểm đến xóa tài khoản. Dù vậy, không ít tài xế vẫn chấp nhận mạo hiểm.

Đề cập nghịch lý trên, nhiều chuyên gia nghiên cứu thị trường lao động cho rằng căn nguyên là ở cơ chế vận hành. Các nền tảng đưa ra mức thưởng theo số cuốc, hạn chế hủy nhưng thực tế lượng khách không đều, có khi trống đơn kéo dài. Trong khi đó, để có thu nhập, tài xế buộc phải bật nhiều app và chọn cuốc có lợi nhất.

Nâng cao trách nhiệm nghề nghiệp

Ông Nguyễn Hoàng Hải - chuyên gia của Tập đoàn Công nghệ giáo dục Bách khoa - cho rằng trí tuệ nhân tạo (AI) có thể phát hiện hành vi bất thường của tài xế, như tỉ lệ hủy cuốc cao, nhận đơn mà không đi… Song, phía có nhiệm vụ quản lý chỉ giám sát thôi sẽ không bao quát hết. Ông cũng lo ngại nếu tình trạng dùng nhiều app, "qua mặt" app phổ biến, thị trường gọi xe sẽ méo mó, niềm tin khách hàng sẽ suy giảm.

Theo nhiều chuyên gia, trong bối cảnh kinh tế chia sẻ phát triển, việc tài xế chạy nhiều app không chỉ là chuyện cá nhân mà còn là bài toán về quản lý. Giải pháp phải là thưởng - phạt minh bạch, đào tạo đạo đức nghề nghiệp cho tài xế và ứng dụng công nghệ giám sát.

Ở góc độ xã hội học, ThS Nguyễn Thị Hồng Thủy, Trưởng Bộ môn Xã hội học - Trường ĐH Văn Hiến, nhận xét việc chạy nhiều app phản ánh nhu cầu tự do, linh hoạt của một bộ phận lao động trẻ. Họ không muốn bị ràng buộc như công việc truyền thống, song sự "tự do" này lại mong manh.

Để giảm thiểu cảm nhận thiếu tích cực nhắm tới tài xế xe công nghệ, ThS Nguyễn Thị Hồng Thủy cho rằng cần nâng cao trách nhiệm nghề nghiệp của giới này. 

Nhiều người "làm bán thời gian nhưng toàn thời gian", nghĩa là làm 10-12 giờ/ngày mà không có lương cơ bản, không được đóng BHXH, BHYT. Do đó, họ rất khó toàn tâm toàn ý với công việc và điều này cần thay đổi.

"Không thể để hàng ngàn tài xế ở "ngoài lề" thị trường lao động. Cần có khung pháp lý với đối tượng lao động này, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế nền tảng đang mở rộng" - ThS Thủy nhìn nhận.

Trong khi đó, bà Đặng Ngọc Thu Thảo, làm việc tại Manpower Group Việt Nam, nhấn mạnh bên cạnh việc được đào tạo kỹ năng về dịch vụ, an toàn cũng như tính trách nhiệm, tài xế cần được đóng BHYT, bảo hiểm tai nạn và có chính sách hỗ trợ khi gặp rủi ro. Điều này tương tự mô hình ở nhiều quốc gia châu Âu.