Tạo nên hệ sinh thái kinh tế bền vững

Việc Chính phủ quyết định chọn Đà Nẵng làm nơi thí điểm Khu thương mại tự do phản ánh tư duy đổi mới trong phát triển vùng và nâng cấp mô hình tăng trưởng của Việt Nam.

Đà Nẵng hội tụ đầy đủ điều kiện để đảm nhiệm vai trò "phòng thí nghiệm chính sách" cho mô hình này. Về vị trí địa kinh tế, Đà Nẵng là điểm nút quan trọng của Hành lang kinh tế Đông - Tây, nối liền Myanmar - Thái Lan - Lào ra biển Đông, với cảng biển nước sâu Tiên Sa, sân bay quốc tế và kết nối hạ tầng vùng ngày càng được hoàn thiện. Đây là lợi thế mà rất ít địa phương ven biển khác có được. Về hạ tầng phát triển và chất lượng sống, Đà Nẵng được đánh giá là một trong những đô thị đáng sống nhất Việt Nam, có hệ thống dịch vụ công nghệ thông tin, du lịch và logistics phát triển sớm, đội ngũ nhân lực tương đối chất lượng và môi trường đầu tư ổn định.

Khu thương mại không chỉ giải quyết vấn đề tăng trưởng ngắn hạn mà còn tạo ra hệ sinh thái kinh tế bền vững trong dài hạn, nhờ khả năng tích hợp giữa thương mại tự do, logistics thông minh, du lịch cao cấp, trung tâm tài chính quốc tế và công nghệ số. Khu thương mại tự do Đà Nẵng không nên chỉ được nhìn như một công cụ thu hút FDI. Giá trị thật sự nằm ở việc định hình lại vị thế của Đà Nẵng trong chuỗi giá trị toàn cầu, chuyển từ một điểm đến du lịch sang một điểm trung chuyển thương mại và sáng tạo dịch vụ quốc tế. Nơi có thể phát triển các mô hình kinh doanh xuyên biên giới, thanh toán quốc tế, lưu chuyển dữ liệu và dịch vụ tài sản số.

Để đạt được những kỳ vọng này, cần lưu ý khu thương mại tự do không tự thân tạo ra tăng trưởng, nó chỉ là cái khung thể chế. Hiệu quả thực sự phụ thuộc vào việc thiết kế và vận hành khung đó ra sao. Cần có những cải cách thực chất về hải quan, thuế quan, pháp luật hợp đồng, quyền sở hữu tài sản trí tuệ, dịch chuyển dòng vốn…. Xây dựng đội ngũ lãnh đạo và quản lý chuyên nghiệp, có tầm nhìn và được trao quyền đầy đủ.

Khu thương mại tự do Đà Nẵng có thể áp dụng một hệ thống thuế suất linh hoạt, đặc biệt phù hợp với bối cảnh của nền kinh tế số. Mô hình này cần đi đầu trong việc xây dựng một hệ thống pháp lý hiện đại, minh bạch, có thể vận hành cơ chế trọng tài độc lập và nền tảng pháp lý số hóa, nhằm bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư trong môi trường nhiều biến động. Trong đó, Chính phủ cần xây dựng ngay một gói cam kết ban đầu gồm 10-20 doanh nghiệp đầu tư mũi nhọn (anchor investors) trong lĩnh vực công nghệ, logistics, dịch vụ tài chính và ít nhất 3-5 định chế tài chính lớn toàn cầu sẵn sàng tham gia từ giai đoạn khởi đầu.

Để tránh trở thành một "ốc đảo" phát triển, tách biệt hoàn toàn với phần còn lại của nền kinh tế, Đà Nẵng phải có cơ chế lan tỏa ngược ra nội địa, thông qua chuyển giao công nghệ, nâng chuẩn dịch vụ, tạo tác động cải cách thể chế hoặc chuỗi cung ứng. Phải có kết nối về hạ tầng, thị trường lao động, hệ thống pháp luật và cơ chế chia sẻ lợi ích giữa khu thương mại tự do và vùng nội địa… Nếu được thiết kế và vận hành đúng cách, khu thương mại tự do Đà Nẵng có thể trở thành mô hình mẫu cho Việt Nam, tương tự vai trò mà Thâm Quyến từng đóng đối với Trung Quốc hay Dubai đối với UAE. 

Thái Phương ghi