Luật BHXH (sửa đổi) - có hiệu lực từ ngày 1-7-2025 - quy định chủ hộ có đăng ký kinh doanh phải tham gia BHXH bắt buộc. Mới đây, BHXH Việt Nam đã đề xuất lộ trình thu được cho là hợp lý từ nay đến năm 2029 để các chủ hộ kinh doanh sẵn sàng tham gia hệ thống bảo hiểm.
Lộ trình đóng theo nhóm
Theo dự thảo nghị định hướng dẫn thi hành một số nội dung của Luật BHXH (sửa đổi), cơ quan chức năng đề xuất 2 phương án xác định chủ hộ kinh doanh phải tham gia BHXH bắt buộc.
Trong đó, phương án 1 đề xuất những đối tượng chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc gồm: chủ hộ kinh doanh có đăng ký, nộp thuế theo phương pháp kê khai; chủ hộ kinh doanh không kê khai nộp thuế nhưng cơ quan chức năng đề nghị tham gia BHXH bắt buộc. Phương án 2 đề xuất các chủ hộ kinh doanh có đăng ký và cơ quan chức năng đề nghị tham gia sẽ đóng BHXH bắt buộc.
Đẩy mạnh tuyên truyền để chủ hộ kinh doanh sẵn sàng tham gia BHXH bắt buộc .Ảnh: HUỲNH NHƯ
Góp ý nội dung này, BHXH Việt Nam đề nghị xây dựng lộ trình tham gia BHXH bắt buộc đối với các chủ hộ kinh doanh. Theo đó, trước mắt thực hiện với nhóm chủ hộ kinh doanh có đăng ký, nộp thuế theo phương pháp kê khai. Từ ngày 1-7-2027, nhóm chủ hộ kinh doanh có đăng ký, nộp thuế theo phương pháp khoán sẽ tham gia BHXH bắt buộc.
Từ ngày 1-7-2029, các chủ hộ đăng ký kinh doanh ngoài 2 nhóm trên sẽ thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Các chủ hộ đăng ký kinh doanh, nộp thuế theo phương pháp kê khai nhưng trước ngày 1-7-2027 chuyển thành nhóm khoán hoặc trước ngày 1-7-2029 không còn nằm trong nhóm kê khai lẫn nhóm khoán vẫn phải tham gia BHXH bắt buộc.
BHXH Việt Nam cho biết năm 2024, ngành thuế thống kê có khoảng 80.000 hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai, hơn 2 triệu hộ kinh doanh đóng thuế theo phương pháp khoán. Nhiều trường hợp chủ hộ kinh doanh hết tuổi lao động, đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp hằng tháng hoặc đang đóng BHXH bắt buộc theo nhóm khác. Ngoài ra, khoảng 9.200 hộ kinh doanh đang đóng BHXH bắt buộc cho người lao động. Sau khi loại trừ hết các nhóm thì còn khoảng 6.000 hộ thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.
Theo Luật BHXH năm 2024, chủ hộ đăng ký kinh doanh theo quy định của Chính phủ được lựa chọn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, với mức thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng (hiện nay thấp nhất 2,34 triệu đồng, cao nhất 46,8 triệu đồng). Mức đóng quỹ ốm đau và thai sản bằng 3% tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc; vào quỹ hưu trí và tử tuất bằng 22%.
Theo BHXH Việt Nam, phương án với lộ trình như đề xuất nêu trên là nhằm bảo đảm việc tham gia BHXH bắt buộc của các chủ hộ có đăng ký kinh doanh. Việc chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc là nghĩa vụ, đồng thời cũng nhằm bảo vệ quyền lợi ổn định, lâu dài cho người kinh doanh.
Nhiều vấn đề phát sinh
Ngoài 50 tuổi với hơn 10 năm mở cửa hàng kinh doanh thiết bị bếp tại quận 8, TP HCM, ông Nguyễn Văn Thu khá bất ngờ khi biết mình sẽ thuộc nhóm tham gia BHXH bắt buộc. Ông theo nghề buôn bán của gia đình từ trẻ, chưa tiếp cận chính sách này, chỉ tham gia BHYT hộ gia đình.
Ông Thu cho rằng việc chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH là cho chính mình. Vì vậy, nên để chủ hộ được lựa chọn tham gia BHXH bắt buộc hoặc BHXH tự nguyện theo khả năng và nhu cầu. Trường hợp phải tham gia bắt buộc thì cần có sự hỗ trợ của nhà nước, giống như đối tượng tham gia BHXH tự nguyện hiện nay. Bởi lẽ, mức đóng BHXH bắt buộc theo quy định với chủ hộ kinh doanh là không nhỏ.
"Đồng ý rằng việc tham gia BHXH sẽ có lợi về sau nhưng hằng tháng phải chi thêm một khoản giữa lúc kinh doanh không thuận lợi cũng rất khó" - ông Thu bày tỏ.
Bà Nguyễn Thị Lan - chủ hộ kinh doanh, nộp thuế theo phương pháp khoán tại quận 6, TP HCM - cũng tỏ ra băn khoăn. Bà từng tham gia BHXH bắt buộc khi làm công nhân may. Sau khi sinh con không có người chăm sóc, bà nghỉ việc hẳn. Sau 1 năm thất nghiệp, bà rút BHXH một lần để lấy vốn mở cửa hàng buôn bán nhỏ cho công nhân ở trọ, thu nhập cũng đủ trang trải cuộc sống.
"Từng tham gia BHXH bắt buộc nên tôi hiểu và đồng tình về chính sách này. Tuy nhiên, nếu tham gia, khi gặp khó khăn, tôi có được xin tạm dừng đóng hay bị chế tài gì không? Do đó, cần có những quy định cụ thể, linh hoạt, thuận lợi hơn" - bà Lan nhận xét.
Ông Trần Văn Triều - Chủ tịch Hội Luật gia quận 12, TP HCM - cho rằng phương án mà dự thảo nghị định nêu trên đưa ra về việc đề nghị tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh thuộc nhóm không kê khai nộp thuế là chưa phù hợp với tính chất, nguyên lý về BHXH bắt buộc.
Bên cạnh đó, việc chủ hộ kinh doanh trở thành đối tượng tham gia BHXH bắt buộc có thể sẽ phát sinh nhiều vấn đề. Chẳng hạn, một gia đình mở cửa hàng kinh doanh, tài sản là của vợ chồng, tiền trích đóng BHXH là của chung trong khi quy định chỉ chủ hộ tham gia BHXH bắt buộc. Người tham gia sẽ được hưởng các quyền lợi khi ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất; người còn lại thì không, nên nếu vợ chồng, gia đình xảy ra mâu thuẫn thì sẽ rất khó giải quyết. Vì vậy, cần tính toán thêm vấn đề này.
Luật sư Phan Thị Lan (Đoàn Luật sư TP HCM) cho rằng đề xuất xây dựng lộ trình đóng BHXH bắt buộc đối với các nhóm chủ hộ kinh doanh, trong đó thực hiện trước với nhóm có đăng ký kinh doanh, nộp thuế theo phương pháp kê khai là hợp lý. Đây là những hộ đã hoạt động kinh doanh ổn định và có thu nhập, vì vậy có khả năng và nhu cầu tham gia BHXH. Việc xây dựng lộ trình và thực hiện với nhóm này trước sẽ giúp cơ quan chức năng có thời gian xử lý các vấn đề có thể phát sinh, cần sự đồng bộ giữa những quy định pháp lý.
Để triển khai hiệu quả, cần sớm đẩy mạnh tuyên truyền đến các nhóm chủ hộ kinh doanh; đồng thời tiếp tục xây dựng chính sách BHXH ưu việt, hấp dẫn người tham gia.
và quét mã QR
Bình luận (0)