Thận trọng khi đưa AI vào trường học

Trong thời gian đầu năm học mới 2025 - 2026, chuyển đổi số trong giáo dục trở thành yêu cầu cấp thiết, trong đó có việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào nhà trường. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc triển khai AI ở từng cấp học và mức độ sử dụng cần có lộ trình rõ ràng cùng chương trình cụ thể.

Những quan niệm sai lầm về AI

AI hoàn toàn có thể ứng dụng trong nhà trường, thậm chí ở nhà trẻ, mẫu giáo. Tuy nhiên, ứng dụng AI không đồng nghĩa với việc bắt học sinh học AI từ sớm, kể cả ở cấp tiểu học. Hai khái niệm cần phân biệt rõ là: "học AI" và "làm quen với AI".

Các nhà giáo dục cho rằng cấp tiểu học là thời gian vàng để trẻ rèn luyện trí não và phát triển các kỹ năng có liên quan đến tư duy. Đó chính là mục tiêu xuyên suốt của các chương trình học tiểu học, được hoạch định và duy trì từ nhiều năm qua. Điều tốt cho hiện tại và tương lai là không để AI chi phối hay ảnh hưởng tới quá trình hoàn thiện trí não của trẻ trong giai đoạn này. Trong giai đoạn này, AI được ứng dụng nhằm hỗ trợ trẻ, giúp thúc đẩy quá trình hoàn thiện và phát triển chức năng trí não một cách hiệu quả hơn.

Do AI ngày càng đi sâu vào cuộc sống, các chuyên gia khuyến cáo lồng ghép AI vào các tiết học Tin học và STEM, giúp trẻ làm quen với khái niệm AI và biết cách sử dụng các ứng dụng AI cơ bản trong sinh hoạt hằng ngày. Các thiết bị điện tử trong gia đình ngày càng được tích hợp AI và trẻ em cần biết cách "ra lệnh", tương tác để sử dụng chúng hiệu quả. Chẳng hạn, cầm chiếc điều khiển TV, nhấn nút micro và yêu cầu tìm một bài hát trên YouTube - đó cũng là một hình thức ứng dụng AI trong đời sống hằng ngày.

Khi được hỏi "Nên dạy học sinh học AI từ tuổi nào?", AI Gemini trả lời rằng lứa tuổi phù hợp để trẻ tiếp cận với các ứng dụng AI là từ 12 tuổi trở lên. Trước khi đi sâu vào AI, trẻ nên được rèn luyện các kỹ năng nền tảng như tư duy logic và giải quyết vấn đề. Đồng thời, việc đào tạo AI cần kết hợp với chương trình giáo dục về đạo đức công nghệ.

Google quy định rất rõ: Người dùng từ 13 tuổi trở lên (hoặc tùy độ tuổi do nhà nước quy định tại từng quốc gia) mới được phép đăng nhập và sử dụng các ứng dụng Gemini. Sau này, Google cho phép trẻ dưới 13 tuổi tiếp cận một số tính năng của Gemini thông qua tài khoản Family Link của phụ huynh, đồng nghĩa với việc phải có sự cho phép và giám sát của cha mẹ. Ngay cả khi muốn sử dụng tài khoản Google do nhà trường cấp, người dùng cũng phải đủ 13 tuổi (hoặc theo quy định độ tuổi của từng quốc gia) và quản trị viên của trường phải kích hoạt dịch vụ này.

Hour of Code Vietnam, một đơn vị đào tạo lập trình cho trẻ em tại Việt Nam được biết đến với lập trình Scratch, đã đề xuất lộ trình tiếp cận AI cho trẻ em. Theo đó, từ 7 - 8 tuổi: trẻ em có thể bắt đầu làm quen với các khái niệm AI đơn giản thông qua các trò chơi và hoạt động tương tác. Từ 9 - 12 tuổi: trẻ em có thể bắt đầu học các ngôn ngữ lập trình trực quan để xây dựng các dự án AI đơn giản. Từ 13 tuổi trở lên: trẻ em có thể bắt đầu học các ngôn ngữ lập trình phức tạp hơn như Python và tham gia các khóa học AI chuyên sâu.

Tăng cường giám sát

Ông Nguyễn Minh Hải, biên tập viên tại VNPT AI, chia sẻ: "AI giúp tạo lộ trình học tập cá nhân, cung cấp gia sư ảo, phân tích dữ liệu học tập để tối ưu nội dung và hỗ trợ học sinh khuyết tật hòa nhập tốt hơn.Trong những năm qua, ứng dụng AI đã thay đổi đáng kể cách dạy và học trên toàn cầu, giúp bài giảng trở nên sinh động, tự động hóa các tác vụ cơ bản và cá nhân hóa nội dung phù hợp với từng học sinh. Nhờ đó, giờ học trở nên thú vị và hiệu quả hơn cho cả giáo viên lẫn học sinh".

Theo báo cáo của hãng thông tin thị trường Mordor Intelligence, các tổ chức giáo dục hiện coi AI là con đường nhanh nhất để cá nhân hóa việc học, giảm chi phí hành chính và mở rộng khả năng tiếp cận cho những người học chưa được phục vụ đầy đủ. Bà Meg Harms, một nhà giáo dục STEM tại Trường Brownell Talbot ở bang Nebraska (Mỹ), đưa ra 3 cảnh báo khi ứng dụng AI trong nhà trường. Một là, sự thiên vị của các ứng dụng AI. Mỗi ứng dụng AI phản ánh quan điểm và khuynh hướng riêng của nhà phát triển. Giáo viên cần kiểm tra, chỉnh sửa nội dung, đặc biệt với các chủ đề có dữ liệu tiềm ẩn thiên vị.

Hai là, những mối quan ngại về quyền riêng tư, thông tin cá nhân. Các nhà giáo dục cần cẩn trọng với thông tin và dữ liệu mà gia đình giao phó. Ba là, việc lạm dụng AI của học sinh. Việc học sinh sử dụng ChatGPT hay các công cụ AI khác có thể ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả học tập nếu không giám sát đúng mức.

Theo nghiên cứu của Microsoft, đa số học sinh sử dụng AI để hỗ trợ việc học tập. Khoảng 54% học sinh sử dụng AI mỗi tuần một lần, cho các công việc như trả lời câu hỏi, kiểm tra ngữ pháp, tóm tắt tài liệu hoặc soạn thảo bản nháp bài tập. Điều này gây lo ngại cho các nhà quản lý trường học, bởi học sinh sử dụng AI mà thiếu hướng dẫn và giới hạn an toàn.