Tháo gỡ vướng mắc về BHXH cho người lao động

Theo BHXH Việt Nam, lũy kế đến hết tháng 4-2025, tổng số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của các đơn vị trên cả nước là gần 17.700 tỉ đồng (chiếm 2,96% số tiền phải thu). Trong đó, số đơn vị chậm đóng từ 3 tháng trở lên chiếm nhiều nhất - hơn 173.000, với tổng số tiền trên 11.300 tỉ đồng (gần 64%).

Giải quyết quyền lợi bị "treo"

Việc các đơn vị, doanh nghiệp (DN) chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN đã gây nhiều khó khăn trong việc hưởng quyền lợi của người lao động (NLĐ).

Liên quan vấn đề nợ BHXH, tại chương trình giao lưu trực tuyến chủ đề "BHXH - An tâm cho mọi gia đình" do BHXH Việt Nam tổ chức mới đây, NLĐ đã nêu ra nhiều vướng mắc.

Chị Giang Thùy Linh, từng làm việc tại Công ty TNHH Sản xuất Cơ điện Minh Tuấn (tỉnh Thanh Hóa), cho hay công ty này đã ngưng hoạt động, giám đốc bỏ trốn và đang nợ BHXH của NLĐ. Đến nay, NLĐ tìm việc làm mới không thể tiếp tục đóng BHXH được do sổ BHXH chưa chốt.

"BHXH tỉnh Thanh Hóa trả lời trường hợp của công ty chúng tôi tạm thời chưa có cách xử lý do vướng mắc ở luật. Chúng tôi phải làm thế nào để có thể tiếp tục đóng BHXH?" - chị Linh đặt vấn đề.

Trong khi đó, chị Nguyễn Nam Phương (tỉnh Hải Dương) muốn hưởng chế độ BHXH một lần nhưng cũng bị ách tắc. Trước đó, chị làm việc ở một công ty tại huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương và bị DN này nợ BHXH hơn 1 năm. Chị đã nghỉ việc và dừng đóng BHXH gần 3 năm nhưng công ty vẫn chưa khắc phục nợ BHXH, chốt và trả sổ BHXH, dẫn đến quyền lợi bị "treo".

Tương tự, bà Nguyễn Kim Thoa (TP HCM) tham gia BHXH từ năm 1987, đủ tuổi nghỉ hưu vào tháng 11-2024. Tuy nhiên, khi bà làm hồ sơ hưởng chế độ hưu trí thì cơ quan BHXH thông báo công ty cũ nợ BHXH từ năm 2019. Công ty cần phải khắc phục khoản nợ 5 năm 7 tháng thì bà mới được giải quyết chế độ hưu. Bà Thoa băn khoăn: "Liệu tôi có thể chốt thời gian tham gia BHXH đến thời điểm công ty bắt đầu nợ BHXH để hưởng chế độ hưu trí?".

Giải đáp các tình huống trên, BHXH Việt Nam cho biết theo Luật BHXH 2014 và Nghị định 115/2015/NĐ-CP, người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng đủ BHXH, BHTN, bao gồm cả tiền lãi chậm đóng theo quy định, cho NLĐ đủ điều kiện hưởng BHXH hoặc chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc, để kịp thời giải quyết chế độ BHXH, BHTN. Trường hợp DN chưa đóng đủ thì xác nhận sổ BHXH đến thời điểm đã đóng BHXH, BHTN.

Sau khi thu hồi được số tiền DN chậm đóng thì cơ quan BHXH xác nhận bổ sung trên sổ BHXH. Do đó, để bảo đảm quyền lợi chính đáng của mình, NLĐ cần đề nghị DN thực hiện trách nhiệm đóng đủ BHXH, BHTN.

Trường hợp DN vẫn không khắc phục nợ, NLĐ có thể kiến nghị cơ quan BHXH hoặc cơ quan lao động ở địa phương thực hiện kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm theo quy định của pháp luật. Trường hợp đơn vị chậm đóng BHXH đã giải thể, phá sản thì NLĐ có thể liên hệ cơ quan BHXH quận, huyện (nơi DN đăng ký tham gia BHXH) để được xem xét, giải quyết.

Chủ hộ kinh doanh có đăng ký phải tham gia BHXH bắt buộc

Luật BHXH năm 2024 (có hiệu lực từ ngày 1-7-2025) nêu rõ chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc theo quy định của Chính phủ. Vấn đề này đang được nhiều NLĐ quan tâm.

Bà Hồ Thị Phương (TP HCM) cho biết bà là viên chức và đang tham gia BHXH bắt buộc tại một đơn vị hành chính sự nghiệp. Vốn đứng tên chủ một quán cà phê có đăng ký kinh doanh nhiều năm qua, bà băn khoăn theo quy định mới thì sẽ tham gia BHXH theo đối tượng nào?

Một chủ hộ kinh doanh cá thể khác tại TP HCM, bà Nguyễn Thị Nhi, cho biết đang tham gia BHXH tự nguyện. Bà thắc mắc từ ngày 1-7-2025 có phải tham gia BHXH bắt buộc theo quy định mới hay không? Trường hợp nếu phải đóng BHXH bắt buộc thì đăng ký ra sao, thủ tục chấm dứt tham gia BHXH tự nguyện thế nào?

BHXH Việt Nam cho hay từ 1-7-2025, chủ hộ kinh doanh có đăng ký sẽ phải tham gia BHXH bắt buộc. Chính phủ đang xây dựng Nghị định quy định cụ thể một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc, trong đó sẽ nêu rõ chủ hộ kinh doanh nào thuộc đối tượng phải tham gia. Sau khi nghị định này được ban hành, BHXH sẽ có hướng dẫn cụ thể.

Liên quan việc đăng ký tham gia BHXH, theo khoản 2 điều 27 và khoản 2 điều 28 Luật BHXH năm 2024, chủ hộ kinh doanh nếu thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì sẽ được lựa chọn trong 2 cách.

Cụ thể, trường hợp đăng ký tham gia BHXH qua người sử dụng lao động thì hồ sơ gồm tờ khai đăng ký kèm theo danh sách NLĐ tham gia BHXH. Trường hợp chủ hộ kinh doanh tự nộp hồ sơ thì chỉ cần tờ khai đăng ký và nộp cho cơ quan BHXH trong thời hạn 30 ngày kể từ khi thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Nếu muốn chấm dứt đóng BHXH tự nguyện để tham gia BHXH bắt buộc từ tháng 7-2025, chủ hộ kinh doanh cần làm thủ tục báo giảm (Tờ khai TK1-TS) gửi cơ quan BHXH hoặc tổ chức dịch vụ thu nơi mình đang tham gia BHXH tự nguyện.