Bài học Exxon Valdez cho thấy những ngư dân Mỹ gốc Việt ở vùng vịnh Mexico mất công ăn việc làm trong vụ tràn dầu BP cũng có thể chờ dài cổ để được bồi thường một cách thỏa đáng.
Chiến thuật cù cưa
Exxon Valdez là một tàu chở dầu khổng lồ, trọng tải 214.862 tấn, của Công ty Exxon, Mỹ. Ngày 24-3-1989, trên đường chở 148 triệu thùng dầu thô đến Long Beach, bang California, tàu Exxon Valdez va chạm đá ngầm ở khu vực Prince William Sound, bang Alaska, làm tràn dầu ra ngoài, gây thảm họa môi trường được xem là một trong những thảm họa lớn nhất trong lịch sử.
Biển Alaska bị ô nhiễm 18.000 km². Dầu loang làm ô nhiễm 2.340 km bờ biển. Ngư trường khu vực Prince William Sound bị đóng cửa cho tới nay. Thiệt hại ước tính 15 tỉ USD.
Ông Brian O’Neill, luật sư đại diện cho 32.000 ngư dân Mỹ và người bản địa ở Alaska, kể lại trên nhật báo The Washington Post rằng các công ty lớn nói chung, Exxon năm 1989 hay BP năm 2010 nói riêng, đều tìm mọi cách để trì hoãn việc đền bù thiệt hại do họ gây ra.
Năm 1989, sau sự cố Exxon Valdez, nói chuyện trước cư dân Cordova, bang Alaska, Tổng Giám đốc Exxon Don Cornett dõng dạc tuyên bố: “Trong cái rủi có cái may, có thể quý vị không thấy được điều đó. Công ty Exxon chúng tôi làm ăn đàng hoàng, trung thực. Chúng tôi sẽ xem xét tất cả các đơn khiếu nại”.
Nói vậy nhưng, theo ông O’Neill, suốt 21 năm qua, Exxon luôn tìm cách giảm bớt số tiền đền bù thiệt hại và áp dụng các chiến thuật pháp lý làm khó ngư dân trong việc theo đuổi vụ kiện.
Năm 1994, tòa án Anchorage ra phán quyết phạt tiền và buộc Exxon bồi thường thiệt hại cho các nạn nhân bị ảnh hưởng tràn dầu 5 tỉ USD. Exxon lập tức kháng cáo, cho rằng bản án quá nặng, công ty có thể lâm vào cảnh phá sản. Trong thực tế, lợi nhuận năm 1989 của Exxon vẫn đạt 3,8 tỉ USD. Năm 1990, số lợi nhuận này tăng lên 5 tỉ USD.
 Minh Ly theo tàu đánh tôm kiếm sống ở Venice, Louisiana. Cha anh là lính Mỹ nhưng anh biết tiếng Mỹ rất ít. Anh cho biết rất lo cho tương lai. Ảnh: AFP |
Năm 2008, với những cuộc vận động hành lang và lập luận kháng cáo tinh vi, Exxon thắng lớn khi tòa án tối cao Mỹ đảo ngược phán quyết của tòa án Anchorage, giảm mức đền bù và phạt vạ từ 5 tỉ USD xuống còn 507,5 triệu USD. Nhưng 20 năm qua, Exxon chỉ mới trả 383 triệu USD.
Trong một chiêu khác nhằm cắt giảm tiền đền bù, Exxon chỉ cam kết trả tiền thiệt hại gây ra tức thời cho ngư dân với lập luận rất khó dự báo ảnh hưởng của sự cố tràn dầu đến nguồn cá và muông thú. Vì vậy, Exxon bắt ngư dân ký giấy hạn chế quyền khiếu kiện những thiệt hại trong tương lai. Điều này rõ ràng bất hợp lý vì sau vụ tràn dầu, ngư trường Prince William Sound bị đóng cửa cho đến bây giờ.
Ngư dân không những thất nghiệp, tàu bè của họ mất giá trầm trọng. Giấy phép đánh cá trở thành mảnh giấy lộn. Trường hợp sau đây của bà Linden O’Toole là một ví dụ.
Trước khi xảy ra sự cố Exxon Valdez mấy ngày, bà Linden O’Toole và chồng mua giấy phép đánh cá hồi với giá 300.000 USD. Cầm cự 5 năm với hy vọng đi biển trở lại, bà phải bán lại giấy phép với giá chỉ có 47.000 USD.
Exxon còn mướn các chuyên gia điều tra nghiên cứu rồi tuyên bố dầu thô không có hại cho cá. Thực tế là lượng cá trích, đặc sản nổi tiếng của vùng Prince William Sound, giảm mạnh không thể khai thác thương mại. Thậm chí Exxon còn nói một số dầu thô tìm thấy trên các bãi biển là do các trận động đất trước đó chứ không hoàn toàn do Exxon Valdez gây ra!
21 năm trôi qua. Đã có ít nhất 8.000 nguyên đơn đòi Exxon bồi thường thiệt hại đã qua đời, không có cơ hội nhận được tiền bồi thường.
BP có khác Exxon ?
Luật sư Brian O’Neill cũng có một kinh nghiệm đáng nhớ về Tập đoàn Dầu khí BP. Năm 1991, BP gây ra một vụ tràn dầu nhỏ ở Glacier Bay, Alaska. Ông đại diện cho ngư dân ở Cook Inlet, kiện BP đòi bồi thường thiệt hại. Vụ kiện kéo dài đến 4 năm. Lúc đó, BP mới chịu bồi thường 51 triệu USD.
Ông O’Neill cho biết về mặt văn hóa công ty, BP là một tập đoàn lớn của Anh, có thể không giống như công ty Exxon. Ông cũng không biết BP thời 1991 có giống như BP bây giờ hay không. Ông hy vọng với sự cố tràn dầu ở vịnh Mexico 2010, BP sẽ nhận trách nhiệm một cách nghiêm túc. Một hy vọng có nguy cơ không trở thành hiện thực.
Hồi giữa tháng 6 này, dưới sức ép nặng nề của Nhà Trắng, BP chấp nhận thành lập quỹ độc lập đền bù thiệt hại và làm sạch dầu trị giá 20 tỉ USD. Các nhà lập pháp Mỹ nói 20 tỉ USD chẳng thấm vào đâu vì sự cố miệng giếng phun dầu dưới đáy biển vẫn chưa được khắc phục. Ông Kenneth Feinberg, người được Tổng thống Barack Obama giao nhiệm vụ quản lý quỹ nói trên, cảnh báo BP rằng có thể phải trả thêm khi cần thiết.
Về số tiền bồi thường thiệt hại cho nạn nhân vụ tràn dầu ở vịnh Mexico, một ủy ban của hạ viện Mỹ cho biết việc trả tiền đền bù diễn ra ì ạch. Ước tính mức đền bù sơ khởi vào khoảng 600 triệu USD. Nhưng 2 tháng nay, BP mới chi 71 triệu USD.
Ngư dân Mỹ gốc Việt là những người chịu thiệt thòi nhất. Đa số không biết tiếng Mỹ. Việc làm đơn khiếu nại xin bồi thường thiệt hại đối với họ rất vất vả. Thủ tục của BP yêu cầu phải kèm theo giấy chứng minh thanh toán qua ngân hàng. Thói quen của người Việt là mua bán bằng tiền mặt. Riêng chi tiết này thôi cũng làm cho họ khó khăn.
Do đó, nhiều ngư dân không mong mỏi nhận được toàn bộ tiền đền bù thỏa đáng và còn lâu cuộc sống mới trở lại bình thường. Tony Cao, ngư dân đánh bắt tôm ở thị trấn D’Hiberville, cũng biết ít nhiều vụ Exxon Valdez. Ông nói: “Đời sống của dân đánh bắt tôm ở Alaska mất hơn 20 năm mới trở lại bình thường. Chúng tôi không biết có được như vậy không”.
và quét mã QR
Bình luận (0)