Biển Đông - Điểm nóng năm 2015

“Rủi ro về địa chính trị sẽ rất phổ biến trong năm 2015 khi tình hình Ukraine, Trung Đông hay tranh chấp giữa Trung Quốc và Nhật Bản đều chưa được tháo gỡ trong năm nay” - ông Russ Koesterich, Trưởng Bộ phận Chiến lược đầu tư của Công ty Quỹ Đầu tư BlackRock (có trụ sở tại New York - Mỹ), nhận định.

Diễn biến xấu

Không nơi nào trên thế giới đang thường trực sự đối đầu như ở các vùng biển quanh Trung Quốc, nơi có nhiều tuyến đường hàng hải quan trọng của thế giới. Trung Quốc đang tranh chấp chủ quyền trên biển Hoa Đông với Nhật Bản và Hàn Quốc; đồng thời ngang ngược tuyên bố chủ quyền đối với 90% biển Đông, ôm trọn quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa của Việt Nam.

Binh lính Philippines trong cuộc tập trận “Hợp tác huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu trên biển” (CARAT)

tháng 6-2014 ở biển Đông. Ảnh: REUTERS

Hồi tháng 5 năm nay, Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng biển Việt Nam, gây căng thẳng không chỉ quan hệ song phương mà cả khu vực. Đến giữa tháng 7, Trung Quốc mới chịu rút giàn khoan này. Đến tháng 10, Trung Quốc thông báo hoàn thành đường băng trên đảo Phú Lâm (thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam) bị nước này chiếm đóng trái phép.

“Những yêu sách hung hăng của Trung Quốc có thể diễn tiến xấu đi. Trung Quốc đang quyết tâm mở rộng chủ quyền trên biển và luôn có nguy cơ xảy ra sự cố với Nhật Bản, Việt Nam, Philippines một khi tình hình leo thang ngoài tầm kiểm soát” - ông Philippe Moreau-Defarges, Viện Quan hệ quốc tế Pháp tại Paris, bình luận.

Lập “vùng ngoại lệ”

Giáo sư Andrew Erickson, thuộc Bộ phận nghiên cứu chiến lược Trường Chiến tranh Hải quân Mỹ, cho rằng mục tiêu của lãnh đạo Trung Quốc là muốn tạo ra một “vùng ngoại lệ”, nơi mà các trật tự được thiết lập dựa trên luật lệ trước đây sẽ bị thay thế bằng việc chấp nhận lợi ích và quyền hạn của Trung Quốc.

Các tranh chấp hàng hải ở Đông Á còn trầm trọng hơn do sự gia tăng chủ nghĩa dân tộc tại Nhật Bản. Thủ tướng Nhật Shinzo Abe đã làm Hàn Quốc và Trung Quốc giận dữ bằng việc viếng thăm đền Yasukuni vào tháng 12-2013 khi vừa nhậm chức.

“Chúng tôi nhìn thấy rủi ro đến từ căng thẳng giữa Trung Quốc và Nhật Bản. Nếu các công ty Trung Quốc dừng nhập khẩu những sản phẩm từ Nhật, các ngân hàng trung ương sẽ khó mà tồn tại” - bà Claudia Panseri, nhà chiến lược về chứng khoán toàn cầu tại Ngân hàng SG Private Banking (Pháp), lo ngại.

Ngoài ra, thế giới sẽ còn phải chứng kiến những điểm nóng cũ tăng nhiệt trong năm 2015 như khủng hoảng Ukraine, sự hỗn loạn ở Trung Đông, giằng co ở Iran, Triều Tiên cũng như chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan, vấn đề người tị nạn... Song song tồn tại là những rủi ro về kinh tế - tài chính như sự sụp đổ của hệ thống tiền tệ, giá dầu giảm… trong khi khả năng đối mặt với rủi ro toàn cầu của Mỹ có thể bị cản trở do cuộc bầu cử tổng thống năm 2016…