Cai nghiện... thánh chiến

Tọa lạc trong một khu nghỉ dưỡng cũ bên ngoài thủ đô Riyadh, trung tâm có một hồ bơi lớn trong nhà, phòng tập thể dục thể thao và phòng tiệc.

Các "học viên" nơi đây từng là thành viên của các tổ chức khủng bố Al-Qaeda hoặc Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, đã chiến đấu ở Afghanistan, Iraq và Syria. Họ được đi lại tự do trong khuôn viên trung tâm với áo choàng trắng che phủ thiết bị theo dõi điện tử màu xanh gắn ở mắt cá chân.

Thông qua một chương trình được thiết kế riêng cho từng cá nhân - gồm 18 bước, như tư vấn tâm lý, làm việc nhóm, liệu pháp nghệ thuật, thể thao... - họ được dạy phải tránh xa bạo lực và được chuẩn bị một tương lai yên bình ở bên ngoài.

Khởi động từ năm 2004 để đối phó số vụ tấn công khủng bố nội địa ngày càng tăng, trung tâm này giới thiệu những phương thức cảm hóa kẻ quá khích để họ có thể trở về với cộng đồng, cách xử trí mềm mại đối với khủng bố của chính phủ Ả Rập Saudi. Kể từ đó, hơn 3.300 người đã "tốt nghiệp", trong đó có 123 cựu tù nhân nhà tù vịnh Guantanamo, nơi Mỹ giam nghi phạm khủng bố.

Giờ liệu pháp nghệ thuật tại Trung tâm Tư vấn và Chăm sóc ở Ả Rập Saudi Ảnh: TIME

Đối với trường hợp bình thường, thời gian "học" tại trung tâm là 3 tháng, một số phải ở lâu hơn; một số khác được gửi trả lại tòa án và thường bị án tù giam. Hiện ở trung tâm tại Riyadh có 84 "học viên", còn cơ sở phụ ở Jeddah đang cải tạo 45 người.

Các bức tường ở trung tâm được trang trí bằng những bức vẽ của học viên trong các buổi liệu pháp nghệ thuật. Một số bức gợi nhớ về quá khứ. Chẳng hạn, một người vẽ tháp canh đứng đằng sau bức tường bê tông có giăng dây thép gai trên đó và có gắn tấm biển "Trại VI Guantanamo". Bức khác vẽ con mắt nhìn trừng trừng trên bầu trời trong xanh.

Song song đó, cũng có những tác phẩm thể hiện niềm hy vọng: một ngọn nến cháy trong bóng tối hoặc một đôi bàn tay bị còng phá bung xiềng xích. "Các bức vẽ thực sự lột tả hết những đổi thay mà họ trải qua" - Badr Alrazain, phụ trách liệu pháp nghệ thuật tại trung tâm, nhận xét với trang Al Monitor.

Tuy nhiên, chuyên gia tâm lý Yasser al Mazrua đánh giá rằng không bao giờ có thể thực sự biết được liệu một người nào đó có loại bỏ được tư tưởng cực đoan hay không. Ông cũng lo ngại rằng những thế hệ phần tử nổi dậy kế tiếp mà ông sẽ điều trị không phải là thành viên Al-Qaeda mà là IS.

Theo ông, việc trị liệu cho họ sẽ là thách thức lớn nhất bởi "IS đã sửa chữa các điểm yếu trong hệ tư tưởng của Al-Qaeda". Ông đang làm việc với 5 phần tử thánh chiến trở về từ Syria. Gần đây, 1 người đã được trả lại nhà tù sau 6 tuần học tại trung tâm.

Thế nhưng, những thay đổi mà trung tâm đạt được rất đáng chú ý. Chẳng hạn như đối với nhóm tù nhân đã từng bị giam giữ 15 năm ở Guantanamo, họ chấp nhận tha thứ những người Mỹ đã cầm tù họ. Đối với những ai thay đổi quan điểm, trung tâm tiếp tục nâng đỡ họ sau khi "tốt nghiệp". Có đến 1 năm hỗ trợ về tài chính để giúp họ tự làm ăn cũng như giúp họ tìm được công ăn việc làm, nếu cần.