Canh bạc với Jerusalem?

Quyết định công nhận Jerusalem là thủ đô Israel của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã vấp phải sự hoài nghi của gần như toàn thế giới. Khắp Trung Đông và thế giới Hồi giáo, động thái này thậm chí bị lên án gay gắt ngay từ trước khi được công bố.

Thủ lĩnh phong trào Hamas, Ismail Haniyeh, gọi đó là hành động tuyên chiến và kêu gọi nổi dậy. Trong khi đó, Ả Rập Saudi đưa ra lời chỉ trích hiếm hoi. Còn các đồng minh châu Âu dứt khoát phản đối và tái khẳng định sự tuân thủ các nghị quyết của Liên Hiệp Quốc, theo đó, quy chế của Jerusalem chỉ có thể là kết quả từ các cuộc đàm phán giữa Israel và Palestine. Ngoài Mỹ và Israel, gần như không ai có thể hiểu được điều gì dẫn đến hành động như vậy.

Tại sao lại châm thêm dầu vào một khu vực đang bùng cháy? Có ý kiến cho rằng ông Donald Trump đang đánh cược với sự ổn định bên ngoài đất nước để thu hút khối cử tri và những nhà tài trợ ủng hộ Israel, như ông trùm sòng bạc Sheldon Adelson. Tuy nhiên, việc xem xét những hậu quả của hành động này có thể giúp hiểu rõ hơn ông Donald Trump muốn làm gì.

Có 2 khả năng được nói đến. Thứ nhất, quyết định của ông Trump là mang tính phá hoại. Một bước đi như thế cản trở khả năng đạt được tiến triển cho một thỏa thuận cuối cùng. Về cơ bản, nó xác nhận quan điểm của những người bi quan, theo đó không chỉ Israel mà cả Mỹ cũng không muốn hòa bình. 

Đó là lý do gần như có sự đồng thuận rằng Mỹ không còn khả năng làm bên trung gian hòa giải trung thực cho các cuộc đàm phán tương lai (về tiến trình hòa bình Trung Đông).

Chắc chắn là thông báo trên sẽ làm suy yếu tiếng nói của những người ôn hòa và khiến các thành phần cứng rắn trở nên cực đoan hơn, trong đó có cả những người trong khối cử tri ủng hộ ông Trump. 

Tại Mỹ, ông Donald Trump và những phụ tá thích gây khiêu khích, như cựu chiến lược gia trưởng Nhà Trắng Steve Bannon, có không ít kinh nghiệm và từng thành công trong việc gây ra cuộc nội chiến về văn hóa. Dựa trên thành công đó, ông Donald Trump có thể đang tìm cách đưa cách làm này ra nước ngoài.

Những người Palestine ném đá vào lực lượng Israel gần TP Ramallah, Bờ Tây hôm 11-12 Ảnh: REUTERS

Khả năng thứ hai là ông Trump muốn sử dụng "quân bài" Jerusalem trong các cuộc mặc cả sắp tới. Ông công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, trái với các đời tổng thống Mỹ trước nhưng lại ký sắc lệnh trì hoãn việc di dời đại sứ quán trong vòng 6 tháng như những người tiền nhiệm. 

Điều này biến sắc lệnh giống như một lời đe dọa rằng việc tự động hoãn dời đại sứ quán không còn là chuyện đương nhiên nữa.

Hành động của tổng thống Mỹ về Jerusalem là một quá trình gồm 3 bước. Bước đầu tiên - công nhận Jerusalem là thủ đô Israel - đã được thực hiện. 

Bước thứ 2 là khiến lời đe dọa về chuyện dời đại sứ quán trở nên đáng tin hơn và sử dụng nó làm quân bài mặc cả trong các cuộc đàm phán sắp tới. 

Bước thứ 3 là xây dựng đại sứ quán mới - một tiến trình có thể mất nhiều năm để hoàn thành. Thông qua những bước đi này, ông Trump chủ yếu đang nâng cao giá trị trước khi ngồi vào bàn mặc cả.

Những lời đe dọa của ông Trump khiến đối phương xuống nước và phản ứng bằng cách chịu nhượng bộ, giảm giá trị và sự kỳ vọng trước khi thương thảo. 

Cách thức này từng được áp dụng nhiều lần trong nhiệm kỳ tổng thống non trẻ của ông. Nó tỏ ra đặc biệt hiệu quả với các nước Ả Rập và Trung Quốc. Bắc Kinh đã chấp thuận ít nhất 38 thương hiệu của gia đình ông Trump trong khi người Ả Rập chịu chi hàng trăm tỉ USD để mua vũ khí Mỹ.

Bằng cách thực hiện bước đầu tiên và không tiến hành bước thứ hai, ông Trump đã lấy lòng nhà tài trợ, cử tri mà không phải chịu tổn thất quá nhiều từ việc thật sự di dời Đại sứ quán Mỹ tới Jerusalem có thể mang lại. Dù mục đích có là gì thì tuyên bố của ông Donald Trump rõ ràng là khinh suất và vô trách nhiệm. Đây không phải là cách hành xử của lãnh đạo một siêu cường.

Kết cục khả quan nhất được kỳ vọng là tất cả các bên liên quan không xem trọng lời đe dọa và phản ứng quá mức với những hành động khiêu khích không cần thiết của tổng thống Mỹ. 

Cho đến giờ, ông Trump được biết đến là người chỉ dọa suông. thường gây chú ý với việc lên tiếng đe dọa nhưng không làm gì sau đó. Ông ta có thể đang đặt cược rằng mọi người hiểu điều này và xem nhẹ những gì ông nói. Nếu ông suy nghĩ đúng, tình hình có thể không tệ như mọi người nghĩ. Hãy hy vọng rằng ông Donald Trump hiểu rõ những người ủng hộ và kẻ thù của mình.