Dấu chấm hết cho tổng thống Zimbabwe?

Ngay trong ngày đầu tuần này, tư lệnh các lực lượng phòng vệ Zimbabwe, ông Constantine Chiwenga, đã phát đi thông điệp chỉ trích hiếm hoi nhằm vào hành động thanh trừng của ông Mugabe sau khi nhà lãnh đạo này cách chức Phó Tổng thống Emmanuel Mnangagwa tuần rồi.

Động thái này của ông Mugabe được cho là nhằm mở đường để vợ mình, bà Grace Mugabe, được bổ nhiệm làm phó tổng thống tại một đại hội đặc biệt của đảng Mặt trận Yêu nước thống nhất quốc gia châu Phi Zimbabwe (ZANU-PF) cầm quyền trong tháng 12.

Tổng thống Robert Mugabe và vợ tại một cuộc tuần hành của đảng cầm quyền ở Harare hôm 8-11 Ảnh: REUTERS

Dĩ nhiên là quân đội không hài lòng bởi ông Mnangagwa được họ hậu thuẫn mạnh mẽ. Tại cuộc họp báo hôm 12-11, ông Chiwenga cáo buộc ZANU-PF trục xuất các quan chức kỳ cựu tham gia cuộc chiến mang lại độc lập cho Zimbabwe vào những năm 1970 và cho rằng các thành phần "phản cách mạng" đang âm mưu phá hoại đảng cầm quyền.

Đây là lần đầu tiên quân đội công khai công kích tình trạng đấu đá trong nội bộ ZANU-PF, đánh dấu sự rạn nứt giữa ông Mugabe và một thành phần trụ cột trong những năm nhà lãnh đạo 93 tuổi này cầm quyền. Mục tiêu công kích của ông Chiwenga không ai khác ngoài đệ nhất phu nhân Grace, người đứng đầu một nhóm quan chức đảng gọi là Thế hệ 40 (G40). Nhiều người trong số này trong độ tuổi 40 và 50, không tham gia cuộc chiến giành độc lập nói trên. Phe G40 này được cho là đã lập một danh sách hàng chục quan chức cần bị trục xuất khỏi ZANU-PF hoặc đình chỉ tư cách thành viên.

Ông Chiwenga không nói quân đội sẽ làm gì tại cuộc họp báo nói trên nhưng những gì xảy ra hôm 15-11 cho thấy ông ta không cảnh báo suông. Việc Tổng thống Mugabe đang bị quản thúc có thể là hồi kết cho một sự nghiệp chính trị gây chia rẽ của người đàn ông sinh năm 1924 này.

Ông Mugabe lên làm thủ tướng giai đoạn 1980-1987 (rồi sau đó nắm quyền tổng thống cho đến giờ) trong vị thế của một anh hùng giải phóng dân tộc nhưng theo thời gian trở thành người bị chỉ trích là "chuyên quyền, độc đoán" và góp phần hủy hoại kinh tế đất nước.

Đến năm 2008, nền kinh tế Zimbabwe lâm vào khủng hoảng trầm trọng - đồng nội tệ mất giá, dẫn tới siêu lạm phát tồi tệ, có lúc lên đến 500 tỉ %.

Trong lúc những sai lầm trên chưa đủ buộc ông Mugabe ra đi, nhà lãnh đạo này đã phạm một sai lầm trí mạng khác, theo lời một số chuyên gia. Bằng cách đứng về phía người vợ thứ hai của mình trong cuộc chiến chọn người kế vị, ông Mugabe đã đi quá xa và mất sự ủng hộ của giới lãnh đạo quân sự, những người giúp ông giữ được chiếc ghế cho đến giờ.

Người dân Zimbabwe đang chờ xem quân đội có bước đi gì tiếp theo đối với số phận ông Mugabe sau khi nắm quyền kiểm soát đất nước. Hôm 16-11, theo đài CNN, thủ lĩnh đối lập Morgan Tsvangirai đã trở về thủ đô Harare giữa lúc có những nỗ lực nhằm thành lập chính phủ chuyển tiếp ở Zimbabwe - một bước đi có thể đặt dấu chấm hết cho 37 năm cầm quyền của ông Mugabe.

"Đó là cái kết của một chương rất đau đớn và đáng buồn trong lịch sử một quốc gia non trẻ, trong đó một nhà độc tài, khi tuổi tác chồng chất, đã để sân nhà lọt vào tay một băng trộm xung quanh vợ mình" - ông Chris Mutsvangwa, chủ tịch Hội cựu binh Zimbabwe, đúc kết với Reuters.