Kế sách "thập diện mai phục" đối phó Trung Quốc của ông Biden

Theo cây viết Frank Lavin của tạp chí Forbes, ông Biden thực sự đủ khả năng giành ưu thế trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 11 tới khi sự ủng hộ dành cho Tổng thống Trump suy yếu do "cách xử lý đại dịch Covid-19 và các vấn đề kinh tế bị cho là thất bại". Tuy nhiên, bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra vào những tháng tới. Tổng thống Trump đã cho thấy khả năng tự "rút chân khỏi hố" vốn có thể làm kết thúc sự nghiệp của nhiều chính trị gia.

Nếu thực tế diễn ra đúng với kết quả thăm dò và ông Biden có thể đánh bại người đương nhiệm, chính thức đảm nhận vai trò tổng thống vào tháng 1-2021, một số câu hỏi về chính sách quan trọng được đặt ra, cụ thể là chính sách liên quan tới Trung Quốc.

Quan hệ của nhiều quốc gia với Mỹ tương đối ổn định. Nếu không tích cực, ít nhất là chúng dựa trên vai trò và quy tắc được xác định rõ ràng. Trung Quốc là cường quốc duy nhất vẫn đang xác định vai trò của mình. Mối quan hệ giữa Trung Quốc với Mỹ không chỉ thiếu ổn định mà còn đang trở nên xấu đi.

Ứng viên tổng thống của đảng Dân chủ Joe Biden. Ảnh: AP

Đã có những ý kiến cho rằng chính sách của ông Biden đối với Trung Quốc sẽ không cứng rắn như Tổng thống Trump, ngoại trừ giọng điệu. Điều này xuất phát từ sự đồng thuận rộng rãi giữa các nhà hoạch định chính sách ở Washington, rằng các vấn đề giữa Mỹ và Trung Quốc phần lớn là do hành vi của Bắc Kinh. Trên thực tế, Cương lĩnh của đảng Dân chủ năm 2020 nêu rõ: "Đảng Dân chủ sẽ rõ ràng, mạnh mẽ và nhất quán trong việc đẩy lùi những quan ngại sâu sắc về kinh tế, an ninh và nhân quyền đối với các hành động của  Trung Quốc".

Có những dấu hiệu cho thấy ông Biden sẽ thay đổi một số chính sách. Bên cạnh sự hoài nghi về Trung Quốc ở Washington, tồn tại cả sự thất vọng đang lan rộng về cách tiếp cận của Tổng thống Trump.

Và ông Biden tỏ ra tự hào về định hướng quốc tế của mình. Ông từ lâu đã giữ quan điểm chính sách đối ngoại "Mỹ nên theo đuổi vai trò lãnh đạo quốc tế để phục vụ lợi ích quốc gia chứ không phải vì tình cảm hay lòng vị tha". Nói cách khác, nếu Mỹ không nỗ lực định hình các kết quả đạt được ở tầm quốc tế thì họ sẽ phải nhường vai trò đó cho những người khác, với những kết quả có thể kém thuận lợi hơn cho Mỹ.

Thật vậy, ông Biden đã giải thích cặn kẽ trong một bài luận đầu năm nay trên tạp chí Foreign Affairs có tiêu đề "Tại sao nước Mỹ phải dẫn đầu một lần nữa": "Để giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh tương lai với Trung Quốc hoặc bất kỳ nước nào khác, Mỹ phải nâng cao lợi thế đổi mới của mình và đoàn kết sức mạnh kinh tế của các nền dân chủ trên toàn thế giới để chống lại các hành vi lạm dụng thương mại và giảm bất bình đẳng".

Tương tự, ông cũng đặt nền tảng cho các sáng kiến ​​thương mại: "Điều sai lầm là vùi đầu vào cát và từ chối các giao dịch thương mại".

Sau đó, ông nói tới khó khăn kinh tế và gắn nó với chủ đề lãnh đạo quốc tế trước đó: "Mỹ cần phải cứng rắn với Trung Quốc. Nếu Trung Quốc làm theo cách của mình, họ sẽ tiếp tục cướp công nghệ và tài sản trí tuệ của Mỹ và các công ty Mỹ. Họ cũng sẽ tiếp tục sử dụng các khoản trợ cấp để tạo cho các doanh nghiệp nhà nước của mình một lợi thế không công bằng, thúc đẩy việc thống trị công nghệ và ngành công nghiệp trong tương lai".

"Cách hiệu quả nhất để đối mặt với thách thức đó là xây dựng một mặt trận thống nhất gồm các đồng minh và đối tác của Mỹ để đối phó với các hành vi lạm dụng và vi phạm nhân quyền của Trung Quốc, ngay cả khi chúng ta tìm cách hợp tác với Bắc Kinh về các vấn đề có chung lợi ích, chẳng hạn như biến đổi khí hậu, không phổ biến vũ khí hạt nhân và an ninh y tế toàn cầu".

Kết hợp lại, đây là cách mà phương pháp tiếp cận của ông Biden đang hình thành. Song việc ông công khai tìm hiểu những thay đổi trong chính sách của Trung Quốc trước bầu cử là không hợp lý. Và ông cần phải bảo vệ mình khi bị Tổng thống Trump cáo buộc là "nhân vật mềm mỏng".

Biden biết rằng công cụ tốt nhất mà ông có để đối đầu Trung Quốc là hợp tác với các quốc gia khác, khác với cách tiếp cận "Nước Mỹ đơn độc" của Tổng thống Trump. Điều này cho thấy ông sẽ hồi sinh Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) nhưng trước tiên cần phải có những đánh giá ở cả Mỹ lẫn châu Á. Mặc dù đảng Dân chủ có một số khuynh hướng bảo hộ nhưng TPP là hiệp định thương mại lớn của chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama, vì vậy nó nên được ưu ái.

Không rõ liệu ông Biden có gỡ bỏ thuế quan của Tổng thống Trump hay không. Nhưng nhiều khả năng quan hệ của Mỹ với Trung Quốc sẽ cải thiện. Tổng thống Trump thích những lời chỉ trích của công chúng đối với các đảng khác, còn ông Biden có xu hướng theo cách điều chỉnh và bài bản hơn.

Những điểm trên có nghĩa là nếu ông Biden thắng, Trung Quốc cũng có cơ hội chứng kiến những thay đổi. Ví dụ, Trung Quốc có thể trả tự do cho hai người Canada mà họ đã bắt giữ, Michael Kovrig và Michael Spavor, "vì lý do sức khỏe". Họ cũng có thể hỗ trợ Đài Loan trở thành thành viên WHO cùng với tư cách thành viên WTO hoặc APEC cũng như có thể cắt giảm thuế quan, gián tiếp thách thức ông Biden làm điều tương tự.

Có nhiều vấn đề làm phức tạp mối quan hệ Mỹ-Trung. Việc kỳ vọng chúng sẽ được giải quyết trong nhiệm kỳ tổng thống tiếp theo là không thực tế. Nhưng nếu có thể thực hiện một vài bước tích cực, thì ít nhất nó cũng sẽ mang lại sự ổn định nhất định và lợi ích cho cả đôi bên. Liệu ông Biden có thể đối phó với Trung Quốc? Câu trả lời dự kiến là ​​"Có". Một câu hỏi quan trọng khác là liệu Trung Quốc có thể thực hiện một số bước tích cực hay không?