Khó khăn chờ thỏa thuận hạt nhân Iran

Iran và nhóm P5+1 (Mỹ, Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc, Đức) ký thỏa thuận khung giới hạn chương trình hạt nhân của Tehran hôm 2-4 tại TP Lausanne - Thụy Sĩ, sau quá trình đàm phán dài hơi. Hàng trăm người dân Iran đã đổ ra đường phố Tehran để ăn mừng sự kiện mang tính lịch sử này.

Theo thỏa thuận, Iran sẽ cho ngừng hoạt động 2/3 công suất làm giàu urani của họ trong 10 năm tới, đồng thời đặt mọi chương trình về làm giàu urani dưới sự kiểm soát của quốc tế trong thời hạn 25 năm. Đổi lại, Mỹ và EU dỡ bỏ lệnh trừng phạt sau khi Tehran thực hiện các thỏa thuận đạt được. Hai bên dự định đạt thỏa thuận cuối cùng về vấn đề này trước ngày 30-6.

Người dân Iran xuống đường ăn mừng thỏa thuận đạt được với nhóm P5+1 ngay trong đêm 2-4

Ảnh: AP

Dư luận thế giới nhìn chung là hoan nghênh. Ủy viên đối ngoại Liên minh châu Âu (EU) Federica Mogherini nhận định nhóm P5+1 và Iran đã đặt nền tảng cho một kế hoạch toàn diện tương lai nhằm giải quyết vấn đề hạt nhân Iran. Trong khi đó, Сhủ tịch Nghị viện châu Âu Martin Schulz đánh giá thỏa thuận ở Lausanne là đóng góp quan trọng cho an ninh thế giới.

Trái lại, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu than phiền thỏa thuận trên đe dọa sự tồn tại của Israel trong cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Barack Obama. Đáp lại, ông chủ Nhà Trắng trấn an đây không chỉ là thỏa thuận mang tính “lịch sử” mà còn là “lựa chọn” tốt nhất cho Tel Aviv bởi nó sẽ áp đặt những hạn chế nghiêm ngặt đối với chương trình hạt nhân Iran trong thập kỷ tới, đồng thời mở ra cơ hội đi đến thỏa thuận vững chắc nhằm ngăn Iran bước vào con đường chế tạo bom hạt nhân.

“Iran sẽ đối mặt với nhiều cuộc thanh sát hơn bất kỳ nước nào. Nếu Iran có ý lừa dối thì thế giới sẽ biết rõ” - ông Obama khẳng định. Ông so sánh thỏa thuận khung mới đạt được với thỏa thuận giữa Mỹ và Liên Xô thời chiến tranh lạnh: Tuy không tiêu hủy mọi mối đe dọa nhưng làm cho thế giới này an ninh hơn. Trong khi đó, Tổng thống Iran Hassan Rouhani hôm 3-4 tuyên bố Tehran sẽ tôn trọng thỏa thuận ban đầu này với điều kiện các bên liên quan cũng hành động tương tự.

Bộ Ngoại giao Nga cũng hoan nghênh thỏa thuận khung, cho rằng đây là động thái công nhận “quyền vô điềđộng thái này sẽ tác động tích cực lên tình hình an ninh tại Trung Đông, trong đó Iran đóng vai trò chủ động hơn trong việc giải quyết các xung đột của khu vực.

Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov kêu gọi thế giới nhanh chóng dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Tehran. Theo hãng tin RIA Novosti, đại biểu Duma quốc gia Nga Frants Klintsevich hôm 3-4 tuyên bố nếu Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc dỡ bỏ lệnh trừng phạt vũ khí đối với Iran, Nga có thể nối lại việc cung cấp hệ thống tên lửa phòng không S-300 cho nước này.

Bất chấp sự lạc quan nói trên, tại Mỹ, giới phân tích nhận định ông Obama sẽ đối mặt thách thức không nhỏ trong nỗ lực ngăn quốc hội “phá hoại” thỏa thuận vừa đạt được cũng như các cuộc đàm phán tiếp theo. “Diễn biến này đáng khích lệ nhưng khó khăn vẫn còn nằm ở việc tìm tiếng nói chung về các chi tiết của thỏa thuận cuối cùng” - ông Edwin Lyman, chuyên gia về hạt nhân của Mỹ, nhận định. Trong khi đó, theo hãng tin Reuters, phe Cộng hòa vẫn không chịu từ bỏ ý định đưa ra dự luật đòi bất kỳ thỏa thuận hạt nhân cuối cùng nào với Iran phải được quốc hội thông qua.

Ngoài ra, các nhà quan sát vẫn chia rẽ về việc liệu thỏa thuận khung nói trên có giúp dập tắt các “đám cháy” bất ổn đang lan rộng ở Trung Đông hay không. Một số hy vọng bước đi trên sẽ giúp Iran và các đối thủ ở khu vực ngồi lại tìm giải pháp cho những bất đồng. Ngược lại, có chuyên gia lo ngại nếu được dỡ bỏ trừng phạt, Iran sẽ có tiền để mua thêm vũ khí và tìm cách gia tăng ảnh hưởng ở những nước đang bất ổn như Yemen, Syria…