Không ảnh hưởng tới khí hậu

Một tuần qua, các đợt phun trào của núi lửa Eyjafjallajokull ở Iceland đã làm ngành hàng không thế giới tê liệt, hàng trăm ngàn du khách mắc kẹt ở các châu vất vả lắm mới tìm được phương tiện trở về nhà hoặc bỏ dở những chuyến du lịch tham quan kỳ thú.

Thế nhưng các nhà khoa học khẳng định rằng những đám mây đen ngòm đáng sợ đó không ảnh hưởng mấy đến thời tiết hay khí hậu trái đất. Đây quả thật là tin vui so với tin tức buồn thảm tràn ngập trên các phương tiện truyền thông đại chúng trong tuần qua.

Không mạnh

Núi lửa phun trào tạo ra một khối lượng lớn hỗn hợp  bụi đá và thủy tinh. Đồng thời nó cũng phun ra nhiều loại khí bao gồm sulfide, sulfur dioxide, carbon monoxide, carbon dioxide và các khí khác. Trong số này, khí carbon dioxide (CO2) là chất gây hiệu ứng nhà kính làm khí hậu trái đất ấm lên.

Hỗn hợp bụi đá và thủy tinh che phủ bầu trời gây nguy hiểm cho máy bay, do đó bầu trời châu Âu đã bị đóng cửa 6 ngày vì lý do an toàn. Nó cũng tác hại đến các hệ thống sông nước. Nó rất nguy hiểm cho các đàn gia súc nếu chui vào bụng. Nó cực kỳ nguy hiểm đối với một số loài thực vật vì  cản trở tiến trình quang hợp.

Tuy nhiên những tác hại trên, theo ông Liu Jiaki, Chủ tịch Hội đồng Chuyên viên hỏa sơn học thuộc Viện Hàn lâm khoa học Trung Quốc, chỉ xảy ra ngay trong vùng có núi lửa phun trào và  các khu vực xung quanh.

Mây bụi tro che kín bầu trời nông trại Pall Eggert Olafsson, ở Thorvaldseyri, Iceland ngày 19-4-2010  Ảnh: AP

Năm 1783 ở Iceland, một núi lửa từng tạo ra một đám mây bụi tro độc hại giết chết hơn 10.000 dân và làm thời tiết  châu Âu và Bắc Mỹ trở nên lạnh lẽo khác thường. Tuy nhiên, trường hợp của núi lửa Eyjafjallajokull khác rất nhiều vì nó hoạt động không mạnh. Liệu ở các nơi khác, nó có hại cho sức khỏe con người hay làm thay đổi thời tiết và khí hậu trái đất hay không?

Ông Liu cho rằng không có ảnh hưởng lớn bởi lý do sau đây. Theo cường độ phun trào của núi lửa thì đợt phun trào ở Eyjafjallajokull không mạnh. Nó chỉ ở cấp độ 3/10, nghĩa là chỉ ở cấp độ trung bình. Nhưng tại sao nó tạo ra những đám mây nhìn đáng sợ hơn các núi lửa khác?

Khí CO2 không nhiều

Không giống như các “anh em” ở Nhật Bản, Indonesia hay Philippines, miệng núi lửa Eyjafjallajokull bị băng tuyết bao phủ (núi lửa này nằm dưới một dòng sông băng).

Vì vậy nham thạch, khí và bụi tro do núi lửa phun trào hòa lẫn với nước của băng tuyết tạo ra những tiếng nổ như bom và hơi nước đưa hỗn hợp khí, bụi tro lên cao thành những đám mây khổng lồ đen ngòm bay tận đến nước Anh.

Theo bà Cindy Werner, chuyên viên phân tích thuộc Cơ quan Khảo sát địa lý Mỹ (USGS), hoạt động của núi lửa nói trên không tạo ra khối lượng khí CO2 lớn đủ để làm biến đổi khí hậu thế giới.

Thật vậy, theo hình ảnh chụp được từ vệ tinh, núi lửa Eyjafjallajokull chỉ phun ra mỗi ngày khoảng 10.000 tấn khí  CO2, tương đương với khí thải của 2.000  chiếc xe hơi/năm. Con số này không đáng kể bởi so với những vụ phun trào lớn hơn. Năm 1991, núi lửa Pinatubo ở Philippines từng phun 42 triệu tấn khí CO2 trong nhiều tháng liền.

Mối quan tâm lớn nhất của các nhà khoa học là khối lượng khí sulfur dioxide (SO2) thường nhiều hơn khí CO2. Loại khí này làm thời tiết lạnh hơn chứ không phải nóng hơn.

Khi núi lửa hoạt động, các phân tử li ti - gọi là aerosol - mà nó phun ra tạo ra “hiệu ứng ô dù” ngăn cản năng lượng mặt trời không đến mặt đất. Hậu quả là thời tiết trở nên lạnh hơn, mưa nhiều hơn bình thường. Năm 1991, núi lửa Pinatubo từng tạo ra một đám mây khí SO2 lan tỏa khắp thế giới, làm khí hậu trái đất hạ xuống 0,5 độ C.

Aerosol cũng là một yếu tố  ảnh hưởng đến khí hậu nếu nó tồn tại cả năm trời  trên tầng bình lưu (12.000 m). Nhưng trong trường hợp của núi lửa Iceland, không được như vậy.

Giáo sư Anja Schmidt, công tác ở phân khoa Trái đất và Môi trường của Trường Đại học Leed (Anh), cho biết đám mây núi lửa Eyjafjallajokull chỉ cao 7.000 m, tức thấp hơn tầng bình lưu. Mưa sẽ làm aerosol rơi xuống đất trong vài ngày hoặc vài tuần cho nên chẳng có gì đáng lo.

Bà Anja nhấn mạnh: “Nó chỉ có thể ảnh hưởng đến ngành hàng không dân dụng nhưng không đủ cao để ảnh hưởng lớn  đến hệ thống khí hậu trái đất”.

Bầu trời xanh hơn

Theo tính toán của  tiến sĩ Mike Burton thuộc Học viện Quốc gia về địa lý và núi lửa Ý, ngay cả những lúc phun trào khí CO2 lớn nhất, khoảng 200.000 tấn/ngày, con số này cũng chỉ bằng 1/1.000 tổng số khí thải CO2 của hoạt động con người, bao gồm xe cộ chạy bằng xăng dầu, phá rừng, nông nghiệp...

So với  hoạt động của ngành hàng không thế giới thì khối lượng CO2 mà núi lửa nói trên phun ra cũng ít hơn. Theo tính toán của Cơ quan Môi trường châu Âu, mỗi ngày trung bình ngành hàng không thải ra 400.000 tấn CO2. Trong 6 ngày cấm bay ở châu Âu, con số này giảm xuống  hơn phân nửa nhưng vẫn còn nhiều hơn núi lửa  Iceland.

Nói một cách nào đó, các đợt phun trào của núi lửa Eyjafjallajokull xem ra có lợi cho nhân loại trong 6 ngày đóng cửa bầu trời châu Âu về mặt biến đổi khí hậu. Nó giúp cho bầu trời đỡ bị ô nhiễm hơn.

Bà Carol Ann Duffy, nhà thơ từng đoạt giải thơ Anh Quốc, đã viết: “Bầu trời nước Anh sạch như một phiến đá trắng, trên đó tôi có thể viết tuổi thơ của tôi”.

Các nhà khoa học  dùng từ ngữ  nôm na hơn: “Không có máy bay, bầu trời trong xanh hơn” như phát biểu của giáo sư Chris Marchant thuộc Trường Đại học Edinburg trên bản tin AP.

Nói chung, các nhà khoa học thở phào. Hiện tượng núi lửa Eyjafjallajokull không làm đảo lộn cả thế giới. Nó không phải là Pinatubo, Krakatoa hay Toba từng bùng nổ cách đây 70.000 năm khiến trái đất chìm sâu trong băng giá suốt 6 năm.