Không hiểu nổi ông Duterte

Giới chức Philippines hôm 21-10 lại phải lên tiếng “nói lại cho rõ” và tìm cách “giảm nhẹ thiệt hại” sau khi Tổng thống Rodrigo Duterte một ngày trước đó tuyên bố cắt đứt quan hệ với Washington, cả về kinh tế lẫn quân sự.

“Thiếu khôn ngoan”

Bộ trưởng Bộ Thương mại Philippines Ramon Lopez hôm 21-10 khẳng định Manila vẫn duy trì quan hệ kinh tế và thương mại với Washington nói riêng và phương Tây nói chung. “Tổng thống Duterte không nói về việc cắt đứt (quan hệ với Mỹ)… Tổng thống chỉ nhấn mạnh mong muốn tăng cường hơn nữa các mối quan hệ với Trung Quốc và khu vực ASEAN…” - ông Lopez giải thích, đồng thời cho rằng Manila đang quá phụ thuộc vào một bên. Theo đài CNN, tổng kim ngạch thương mại Mỹ - Philippines vào năm ngoái đạt mức 18 tỉ USD. Các công ty Mỹ đã đầu tư hơn 4,7 tỉ USD vào Philippines. Lượng kiều hối người Philippines ở Mỹ gửi về quê nhà chiếm gần 1/3 tổng lượng kiều hối (17,6 tỉ USD) từ đầu năm đến giờ.

Trong khi đó, bà Maria Banaag, một quan chức tại văn phòng truyền thông của tổng thống Philippines, khuyên công chúng đợi hướng dẫn từ chính ông Duterte và Bộ Ngoại giao Philippines trước khi diễn giải tuyên bố “chia tay” Mỹ nói trên. Đài CNN cho biết không ít người dân Philippines bị sốc khi hay tin trên. “Có lẽ tổng thống chỉ nói đùa” - nhân viên bán hàng Marisa Laguitan (59 tuổi) bày tỏ.

Một số chính khách đối lập cũng chỉ trích tuyên bố của ông Duterte. Thượng nghị sĩ Leila De Lima gọi đương kim tổng thống Philippines là “người hoang tưởng” khi xếp mình ngang hàng với các nhà lãnh đạo Trung Quốc và Nga. Trong khi đó, cựu Ngoại trưởng Albert Del Rosario cảnh báo: “Gạt đồng minh tin cậy lâu năm sang một bên để vội vàng ôm chầm lấy một láng giềng hung hăng, coi thường luật pháp quốc tế là điều vừa thiếu khôn ngoan vừa khó hiểu”.

Đó có lẽ cũng là tâm trạng của giới chức Mỹ. Hãng Reuters dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ John Kirby cho biết Washington sẽ tìm kiếm lời giải thích từ Manila về phát biểu “trái ngược với mối quan hệ rất gần gũi” giữa hai nước mà ông Duterte vừa đưa ra. Người phát ngôn Đại sứ quán Mỹ tại Manila, bà Molly Koscina, cũng nhận xét phát biểu của nhà lãnh đạo Philippines gây ra “sự bất ổn không cần thiết”.

Bà Koscina tái khẳng định Mỹ sẽ tôn trọng các nghĩa vụ và cam kết đối với đồng minh Philippines, đồng thời hy vọng phía Manila cũng làm điều tương tự. Đây cũng là cam kết được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đưa ra cùng ngày.

Người dân biểu tình ủng hộ chính sách ngoại giao “độc lập” của Tổng thống Rodrigo Duterte tại thủ đô Manila - Philippines hôm 21-10. Ảnh: Reuters

Tiềm ẩn nguy cơ

Trong lúc này, quan hệ Philippines - Trung Quốc tiếp tục tan băng khi 2 nước ra tuyên bố chung hôm 21-10, theo đó nhất trí không đe dọa hoặc dùng vũ lực trong việc xử lý vấn đề biển Đông. Hai bên cũng đồng ý không để tranh chấp biển Đông cản trở những lĩnh vực khác của quan hệ song phương. Bằng cách đồng ý trở lại bàn đàm phán về biển Đông, Philippines đã nhận được các khoản vay ưu đãi có tổng giá trị 9 tỉ USD. Ngoài ra, hai nước còn ký kết các thỏa thuận kinh doanh trị giá 4,5 tỉ USD, theo trang Inquirer.net.

Đài CNN nhận định tuyên bố “chia tay” Mỹ của ông Duterte không chỉ tiềm ẩn nguy cơ làm gián đoạn quan hệ Mỹ - Philippines mà còn ảnh hưởng tới quan hệ giữa Washington với cả khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nơi được Tổng thống Barack Obama xem là trụ cột trong chiến lược xoay trục của mình. Theo Reuters, có khả năng bước đi của ông Duterte đe dọa cả Hiệp định Hợp tác Quốc phòng nâng cao vốn cho phép Mỹ đồn trú luân phiên tàu, máy bay và nhân viên quân sự tại 5 căn cứ ở Philippines. “Câu hỏi quan trọng lúc này là liệu ông Duterte có ngăn Mỹ tiếp cận các căn cứ quân sự đặt tại Philippines hay không? Nếu có, đây sẽ là đòn mạnh giáng vào Washington” - chuyên gia Robert Manning của Tổ chức Hội đồng Đại Tây Dương lo ngại.