“Mũi tên” thứ 3 của ông Abe

Nội các Nhật Bản hôm 10-2 phê chuẩn hiến chương về viện trợ nước ngoài. Theo đó, cho phép sử dụng Viện trợ phát triển chính thức (ODA) để hỗ trợ quân đội nước ngoài trong những chiến dịch phi chiến đấu như cứu trợ thảm họa, xây dựng cơ sở hạ tầng và hoạt động của lực lượng bảo vệ bờ biển.

Được đổi tên từ “Hiến chương ODA” thành “Hiến chương hợp tác phát triển”, văn kiện này tiếp tục duy trì lệnh cấm sử dụng ODA cho mục đích quân sự hoặc làm nghiêm trọng các cuộc xung đột quốc tế, như dùng viện trợ để cung cấp vũ khí...Tuy nhiên, việc viện trợ cho hoạt động phi quân sự của lực lượng vũ trang các nước sẽ được xem xét theo từng trường hợp.

Theo hãng tin Kyodo, hiến chương nhấn mạnh Tokyo sẽ sử dụng viện trợ nước ngoài một cách hiệu quả và chiến lược hơn để góp phần bảo đảm “các lợi ích quốc gia” - cụ thể là duy trì hòa bình, an ninh, thịnh vượng của đất nước, tạo môi trường quốc tế ổn định, minh bạch cũng như duy trì và bảo vệ trật tự quốc tế trên cơ sở các giá trị phổ quát. Giới ngoại giao Nhật Bản cho biết đây là lần đầu tiên hiến chương xác định lợi ích quốc gia là một trong những mục tiêu của việc cấp ODA.

Quân đội Nhật Bản phô diễn sức mạnh trong cuộc tập trận tại núi Phú Sĩ hồi tháng 8-2014

Ảnh: Reuters

Bước đi trên được xem là một phần nỗ lực của Nhật Bản nhằm mở rộng vai trò trong an ninh toàn cầu, thúc đẩy các mối quan hệ an ninh trong khu vực giữa lúc căng thẳng với Trung Quốc chưa lắng dịu. Hiến chương này cũng được xem là “mũi tên” thứ ba, cũng là cuối cùng, trong chính sách an ninh của Thủ tướng Shinzo Abe. Hai “mũi tên” trước đó là quyền phòng vệ tập thể và nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu vũ khí - đều đã được thực thi sau khi chính phủ của ông Abe thay đổi cách diễn giải đối với hiến pháp.

Hình thức viện trợ cho quân đội nước ngoài đã được Nhật Bản sử dụng trước đây nhưng đây là lần đầu tiên nó được đề cập trong hiến chương. Những người chỉ trích lo ngại tiền viện trợ của Tokyo có thể bị dùng vào mục đích quân sự.

“Chính phủ nói khoản viện trợ này chỉ rót cho các mục đích như cứu trợ sau thảm họa. Cứ cho là tiền viện trợ sẽ được chi cho xe tải, trực thăng nhưng khó bảo đảm chúng chỉ dùng cho mục đích đã nêu. Rất khó để vạch ranh giới rõ ràng giữa mục đích quân sự và phi quân sự” - ông Yoichi Ishii, giáo sư danh dự tại Trường ĐH Kanagawa, lo ngại.

Đây là lần đầu tiên hiến chương về viện trợ nước ngoài của Nhật Bản được chỉnh sửa trong 12 năm qua. Nó diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc cũng mở rộng viện trợ nước ngoài, tập trung đặc biệt vào các nước châu Phi giàu tài nguyên.

Nhật Bản hiện là nước cung cấp ODA lớn thứ tư thế giới, sau Mỹ, Anh và Đức. Ngoại trưởng Fumio Kishida gọi ODA là công cụ ngoại giao lớn nhất của Tokyo. Theo hiến chương mới, Đông Nam Á là khu vực được Nhật Bản ưu tiên xem xét cung cấp ODA.

Khi được hỏi về vấn đề cung cấp viện trợ cho các nước đang phát triển mua tàu tuần tra để tăng cường bảo vệ bờ biển, một quan chức ngoại giao Nhật nói với Kyodo rằng chính phủ sẽ xem xét yêu cầu này với điều kiện khoản viện trợ không được chuyển sang cho mục đích quân sự.