Mỹ: Nan giải kiểm soát súng

Những vụ xả súng ở Mỹ (vụ gần đây nhất xảy ra ngày 2-12 ở San Bernardino, bang California) đã trở thành “chuyện thường ngày” đến mức quen thuộc với người dân nước này. Cứ sau mỗi vụ xả súng, người ta lại kêu gọi kiểm soát súng nhiều hơn; dự thảo luật nào đó lại được đưa ra và nhiều người bày tỏ lo ngại chính phủ cố tước mất súng của họ. Thế nhưng, dường như chẳng có gì thay đổi, đặc biệt là trên phạm vi toàn quốc.

“Hàng độc” của Mỹ

Hồi tháng 10 năm nay, chỉ vài giờ sau vụ xả súng tại Trường ĐH Cộng đồng Umpqua, Tổng thống Barack Obama đã cảnh báo cả nước về một vụ xả súng khác nữa sẽ xảy ra ở Mỹ, đồng thời ông không hề có ý che giấu sự phẫn nộ và nỗi tuyệt vọng về thói thường rất Mỹ này.

“Cứ mỗi lần xảy ra vụ xả súng, tôi đã nói rằng sự lo lắng và lời cầu nguyện của chúng ta là không đủ. Điều đó không hề làm vơi đi nỗi đau lòng và cơn giận mà chúng ta cảm nhận được. Nó cũng không thể ngăn chặn cảnh tàn sát sẽ diễn ra ở đâu đó trên đất Mỹ vào tuần tới hoặc vài tháng nữa”.

Cuộc biểu tình hôm 12-12 gần Trường ĐH Texas kêu gọi cho phép người trưởng thành sở hữu súng có giấy phép được mang vũ khí trong khuôn viên trường học Ảnh: NYT

Vấn đề đặt ra ở đây là vì sao tình hình vẫn “đâu lại vào đấy” ở Mỹ sau bấy nhiêu năm với rất nhiều vụ xả súng như thế? Để hiểu được điều đó, quan trọng không phải là biết con số thống kê về quyền sở hữu súng và tình trạng bạo lực súng ở Mỹ mà là nắm được mối quan hệ độc nhất vô nhị của người Mỹ với súng ống, nó không như ở bất kỳ quốc gia phát triển nào khác.

Website Vox khẳng định vấn đề súng ở Mỹ là “hàng độc”, chẳng quốc gia phát triển nào trên thế giới có tỉ lệ bạo lực súng tương tự như nước Mỹ. Chẳng hạn, tỉ lệ giết người bằng súng ở xứ sở cờ hoa cao hơn gần 6 lần Canada, hơn 7 lần so với Thụy Điển và gần 16 lần ở Đức - báo The Guardian (Anh) trích dẫn dữ liệu của Liên Hiệp Quốc. Từ đó, tỉ lệ những vụ giết người nói chung ở Mỹ, bao gồm cả những vụ không sử dụng súng, cao hơn nhiều so với các nước phát triển khác.

Ngoài ra, còn có một dữ liệu thống kê quan trọng khác nữa: Số súng cá nhân sở hữu ở Mỹ cao nhất thế giới. Tỉ lệ này vào năm 2007 là 88,8 khẩu súng/100 người, tức gần như mỗi người Mỹ sở hữu 1 khẩu súng và 1 người Mỹ trưởng thành sở hữu hơn 1 khẩu súng. Trong khi đó, đất nước đứng thứ hai là Yemen, quốc gia bị nội chiến tàn phá, với tỉ lệ về sở hữu súng trong thường dân là 54,8 súng/100 người, kém xa Mỹ.

Thêm vào đó, người Mỹ chỉ chiếm khoảng 4,43% dân số thế giới nhưng lại có đến 42% số súng cá nhân sở hữu trên thế giới. Tuy nhiên, theo các cuộc thăm dò của Trung tâm Nghiên cứu Pew và Cơ quan Thăm dò xã hội, chỉ thiểu số người dân Mỹ sở hữu súng. Đó là những kẻ lớn tiếng phê bình bất cứ hình thức kiểm soát súng nào và đã khiến các nhà lập pháp ủng hộ những biện pháp như vậy phải hoảng sợ.

Gia tăng số ca tử vong do súng

Có ý kiến cho rằng những vụ xả súng sẽ không xảy ra thường xuyên như ở Mỹ nếu có nhiều người hơn sở hữu súng bởi súng giúp họ tự vệ trước những kẻ muốn dùng súng bắn người khác. Thế nhưng, dữ liệu thống kê cho thấy lập luận như trên không đúng. Tỉ lệ sở hữu súng cao không làm giảm mà có xu hướng gia tăng số ca tử vong do súng. Thực tế cho thấy khi rơi vào tình huống đối diện với kẻ sẵn sàng nổ súng, gần như mọi người chẳng biết làm gì hơn là… chịu chết.

Kênh ABC News đã phát một đoạn băng video mô tả nhiều người không thể nổ súng trước vào kẻ sắp bắn họ. “Ở Mỹ, rất nhiều chứng cứ cho thấy cộng đồng càng có nhiều súng càng xảy ra nhiều vụ giết người bằng súng hơn” - ông David Hemenway, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kiểm soát thương tật, xác nhận.

Hơn nữa, các nhà nghiên cứu tin rằng càng có nhiều súng không chỉ gây ra càng nhiều vụ giết người bằng súng mà còn dẫn đến nhiều vụ tự tử, bạo lực gia đình và cả chống lại người thi hành công vụ. Do đó, theo các chuyên gia, để đương đầu với những vấn nạn này, không chỉ phải giảm bớt số súng mà còn phải làm giảm cơ hội tiếp cận súng ở Mỹ. Điều đáng nói là dư luận xã hội Mỹ hết sức phẫn nộ trước những vụ thảm sát nhưng rõ ràng là tỉ lệ sở hữu súng ở Mỹ vẫn ở mức cao và nước này vẫn chẳng hề áp dụng luật pháp đáng kể nào để giải quyết vấn đề.

Nguyên nhân ở đây phức tạp hơn người ta nghĩ nhiều. Người Mỹ có xu hướng ủng hộ các biện pháp hạn chế và kiểm soát súng nghiêm ngặt hơn nhưng vì sao các giải pháp như vậy chưa trở thành hiện thực và không được chuyển thành luật? Ở đây còn có một vấn đề chính trị khác nữa: Người dân Mỹ ngày càng có khuynh hướng ủng hộ về quyền sở hữu súng. Các cuộc thăm dò ở nước này đều cho thấy hầu hết người Mỹ ủng hộ quyền mang súng. Đây chính là một phần lý do những người phản đối kiểm soát súng có thể giết chết từ trong trứng nước dự luật về vấn đề này.

Kỳ tới: Siêu thị vũ khí cho khủng bố