Nobel Y học vinh danh “GPS trong não”

Ủy ban Nobel tại Học viện Karolinska của Thụy Điển hôm 6-10 thông báo giải Nobel Y học năm nay được trao cho 3 nhà khoa học John O’Keefe, May-Britt Moser và Edvard I. Moser vì đã tìm ra “những tế bào cấu thành hệ thống định vị trong não”.

“Họ đã phát hiện ra một hệ thống định vị, một kiểu “GPS nội tại” trong bộ não giúp con người có thể định hướng trong không gian...” - ủy ban trên cho biết.

Ông O’Keefe đã phát hiện thành phần đầu tiên của hệ thống định vị trong não này vào năm 1971. Khi đó, ông ghi nhận sự hoạt động của một loại tế bào thần kinh tại vùng não hippocampus (hồi hải mã) ở chuột khi nó có mặt ở những địa điểm cụ thể bên trong căn phòng. Ông kết luận những “tế bào địa điểm” này đã hình thành tấm bản đồ của căn phòng.

Đến năm 2005, cặp vợ chồng nhà khoa học Edvard Moser (52 tuổi) và May-Britt Moser (51 tuổi) phát hiện một thành phần quan trọng khác của hệ thống định vị trong não - một loại tế bào thần kinh được gọi là “tế bào lưới”. Loại tế bào này thiết lập một hệ thống tọa độ, cho phép định vị và tìm đường chính xác.

Nghiên cứu sau đó của họ cho thấy các “tế bào địa điểm” và “tế bào lưới” có khả năng xác định vị trí và điều hướng.

Giải Nobel Y học được công bố hôm 6-10. Ảnh: Reuters

Nhờ hệ thống định vị trong não này mà con người biết được mình ở đâu, tìm đường đi từ nơi này đến nơi khác như thế nào và lưu trữ thông tin về những con đường đã qua để không bị lạc lối lần sau.

“Chúng giúp giải quyết vấn đề khiến giới triết gia và khoa học bận tâm nhiều thế kỷ qua: Làm thế nào não người lập được bản đồ về không gian xung quanh mình và làm thế nào chúng ta định hướng đường đi trong một môi trường phức tạp” - Ủy ban Nobel tại Học viện Karojinska cho biết.

Các chuyên gia nhận định các nghiên cứu trên có thể giúp tìm ra phương pháp điều trị mới đối với các chứng rối loạn thần kinh ảnh hưởng đến khả năng nhận biết không gian của não, như bệnh Alzheimer’s.

Phân nửa giải thưởng trị giá 1,1 triệu USD được trao cho ông O’Keefe, nhà khoa học 75 tuổi mang 2 quốc tịch Mỹ và Anh hiện làm việc tại Trường ĐH London (Anh).

Hai nhà khoa học người Na Uy chia nhau phân nửa giải thưởng còn lại. Ông O’Keefe chính là người hướng dẫn cho vợ chồng nhà Moser khi họ cùng làm việc vào năm 1996.

Nobel Y học là giải đầu tiên được trao trong mùa Nobel năm nay. Giải này được trao lần đầu tiên vào năm 1901 theo di chúc của doanh nhân Alfred Nobel.