Thế gọng kìm

Còn nhớ khi quân đội Iraq tháo chạy trước tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng trong năm 2013 và 2014, Baghdad nhiều lần giục giã Washington triển khai bộ binh thay vì chỉ dội bom từ trên không.

Vậy mà hôm 1-12, ông Abadi tuyên bố: “Iraq không cần bộ binh nước ngoài. Mọi hoạt động như vậy trên đất Iraq phải được chính phủ Iraq cho phép và phải phối hợp với lực lượng sở tại trên cơ sở tôn trọng chủ quyền Iraq”. Đến ngày 3-12, một thông cáo khác còn cứng rắn hơn được đưa ra: “Bất cứ việc triển khai binh sĩ nước ngoài nào đến Iraq cũng bị xem là gây hấn”.

Phản ứng quyết liệt của chính phủ Iraq khiến Tổng thống Mỹ Barack Obama khó xử. Ông đang chịu áp lực phải tăng cường hành động sau khi IS nhận trách nhiệm hàng loạt vụ tấn công đẫm máu ở Pháp, Ai Cập và nhiều nơi khác gần đây. Nhưng ông không muốn làm mất uy tín của đồng minh Abadi.

Thủ tướng Iraq Haider al-Abadi (giữa) cùng các quan chức dự đám tang

một viên tướng tử trận khi chiến đấu với IS Ảnh: AP

Ông Obama khó một thì ông Abadi khó mười. Theo báo The Washington Post (Mỹ), trong nhiều tháng gần đây, ông Abadi phải vật lộn để giữ sinh mạng chính trị trong liên minh cầm quyền Iraq cũng như trước các thủ lĩnh vũ trang Shiite, những người được “bơm” sức mạnh nhờ lực lượng của họ thắng thế trên chiến trường.

Hai nhóm vũ trang mạnh nhất, Ketaeb Hezbollah và Asaib Ahl al-Haq, đều phản đối kế hoạch của Washington, tới mức cảnh báo “sẽ nghiền nát lính Mỹ”.

Nhiều nghị sĩ Shiite thậm chí còn đe dọa sẽ bỏ phiếu bất tín nhiệm với Thủ tướng Abadi. Họ vốn đã khó chịu từ trước đó, khi 2 nghị sĩ nhiều ảnh hưởng của Đảng Cộng hòa (Mỹ) là John McCain và Lindsey Graham thăm Baghdad hôm 29-11 và tuyên bố lực lượng Mỹ ở Iraq có thể lên đến 10.000 người.

“Nếu họ không nói như thế thì Mỹ có thể gửi không chỉ 100 mà 500 lính cũng được. Đằng này, họ công khai nói sẽ triển khai đến 10.000, ai mà không nghi ngờ?”- ông Sami Askari, nghị sĩ cấp cao của Iraq, nói với Reuters.

Một vấn đề tế nhị khác, lực lượng của Mỹ thường phối hợp với các tay súng Peshmerga của người Kurd ở Iraq, vốn không mấy thuận thảo với chính quyền trung ương.

“Thủ tướng Abadi buộc phải ra những tuyên bố không cần thiết để tự bảo vệ mình” - ông Patrick Martin, tại Viện Nghiên cứu chiến tranh, chỉ ra. Trước đó, ông Abadi không hề lên án khi đặc nhiệm Mỹ tham gia giải cứu con tin ở miền Bắc Iraq hồi tháng 10 qua.

Một quan chức cấp cao Lầu Năm Góc nhận định với hãng tin Bloomberg: “Triển khai bộ binh lúc này sẽ khiến chính trường Iraq bất ổn”. Đánh giá này càng đáng chú ý bởi hiện nay, ảnh hưởng của Iran ở Iraq mạnh hơn bao giờ hết.

Theo thượng nghị sĩ McCain, “người Shiite và người Iran đang sở hữu sức mạnh phủ quyết trong chính phủ của ông Abadi”. Dù có sự hợp tác nhất định để chống IS - máy bay Mỹ không kích yểm trợ các chiến binh Shiite do Iran hậu thuẫn - song “sự có mặt lâu dài của quân đội Mỹ là mối nguy cơ đối với các mục tiêu dài hạn của Tehran tại Iraq”, theo chuyên gia Matthew McInnis của Viện Doanh nghiệp Mỹ.

Thực ra, trong cuộc gặp với 2 thượng nghị sĩ Mỹ kể trên, Thủ tướng Abadi đã đề nghị Washington gửi thêm cố vấn, vũ khí cũng như tăng cường không kích IS và chia sẻ tin tình báo. “Abadi biết quân đội Iraq còn yếu và ông ấy không muốn bị Iran khống chế” - thượng nghị sĩ Graham, ứng viên tranh cử tổng thống Mỹ bên Đảng Cộng hòa, chia sẻ với Bloomberg.

Tuy nhiên, cũng theo ông Graham, ông Abadi không hoàn toàn tin vào cam kết chống IS của Mỹ nên không dám “buông” Iran. Bằng chứng là trong cuộc gặp, ông Abadi nhắc đến giả thuyết Mỹ sẽ rút quân nếu chẳng may binh sĩ Mỹ ở Iraq bị bắt làm con tin hay có chiếc máy bay nào của Mỹ bị tấn công.