Vũ khí hóa học - Lằn ranh đỏ

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry khẳng định chế độ Syria đã sử dụng khí độc sarin chống nhân dân nước này trong vụ tấn công ở ngoại ô thủ đô Damascus ngày 21-8. Lặp lại tuyên bố của Tổng thống Mỹ Barack Obama cách đây 1 năm, ông Kerry đã gọi việc sử dụng vũ khí hóa học là một lằn ranh đỏ đối với thế giới.

Vết nhơ Halabja

Vũ khí hóa học là loại vũ khí hủy diệt hàng loạt và bị luật pháp quốc tế cấm sử dụng. Trong Thế chiến thứ nhất, lần đầu tiên vũ khí hóa học được sử dụng trên quy mô lớn. Hậu quả của các vụ tấn công bằng loại vũ khí hủy diệt hàng loạt này kinh khủng đến mức Nghị định thư Geneva 1925 đã bao gồm việc cấm sử dụng nó và đã được 138 quốc gia phê chuẩn. Đây là lần đầu tiên việc sử dụng vũ khí hóa học được chính thức công nhận là lằn ranh đỏ đối với cộng đồng thế giới.

Sau đó, theo báo The Guardian, Mỹ và Liên Xô đã có một bước đi khác nữa chống vũ khí hóa học khi đồng ý giảm bớt việc sản xuất và thiết lập chế độ thanh sát trong Thỏa thuận Wyoming 1989. Tiếp đó, năm 1993, thế giới lại thúc đẩy việc ngưng sản xuất, lưu trữ và sử dụng vũ khí hóa học trong Công ước Vũ khí hóa học (CWC). Kể từ đó, với các thỏa thuận vừa nêu, việc giảm bớt số lượng vũ khí hóa học đã đạt tiến bộ đều đặn.

Nếu như thực sự là chế độ Syria đã sử dụng vũ khí hóa học trong vụ tấn công ngày 21-8 năm nay thì có thể xác định rằng cho đến thời điểm này, duy chỉ một mình Syria tiếp tục phớt lờ lằn ranh đỏ của thế giới.

Tiêu hủy

CWC đòi hỏi tất cả mọi quốc gia sở hữu vũ khí hóa học phải tiêu hủy kho dự trữ của mình một cách an toàn. Bảy quốc gia tuyên bố có lưu trữ vũ khí hóa học khi tham gia CWC là Albania, Ấn Độ, Iraq, Libya, Hàn Quốc, Mỹ và Nga. Trong số này, Albania, Ấn Độ và Hàn Quốc đã hoàn tất việc tiêu hủy. Khi Nga, Mỹ và Libya tuyên bố họ không thể đáp ứng thời hạn chót phải tiêu hủy vũ khí hóa học vào năm 2012, các bên tham gia CWC đã đồng ý gia hạn thời gian.

Theo website Arm Control Association, Nga có lượng vũ khí hóa học lớn nhất với 40.000 tấn được phân bố tại 7 kho ở 6 khu vực trên cả nước. Mỹ công bố 28.577 tấn được lưu trữ tại 9 kho ở 8 bang và ở Hawaii. Kho vũ khí hóa học của Albania và Libya nhỏ nhất với 16 và 23 tấn. Ấn Độ và Hàn Quốc công bố kho vũ khí hóa học ở mức 2.000 tấn nhưng vẫn giữ bí mật về vị trí và kết cấu vũ khí của họ. Theo thông tin tình báo Mỹ, Syria và Triều Tiên từ lâu đã bị nghi ngờ phát triển vũ khí hóa học và lưu trữ các tác nhân hóa học.

Mỹ đã tiêu hủy 90% lượng vũ khí hóa học của mình trong khi tỉ lệ này ở Nga là 60%. Moscow dự kiến sẽ hoàn thành công việc vào cuối năm 2015 nhưng một số quan sát viên nhận định họ có thể kéo dài đến năm 2016 hoặc 2017. Tổ chức Cấm vũ khí hóa học, cơ quan thực hiện CWC, cho biết tính đến năm 2011, 72% lượng vũ khí hóa học được công bố trên thế giới đã bị tiêu hủy. Theo kế hoạch, số còn lại sẽ tiếp tục được tiêu hủy trong vòng vài năm tới. Hầu hết số vũ khí này được xác định ở Libya và Iraq nhưng điều quan trọng là chúng đang được bảo vệ và được tiêu hủy với sự hợp tác của các quốc gia đã ký kết CWC. Libya đặt mục tiêu đến tháng 12-2013 sẽ kết thúc việc tiêu hủy.