Càn quét động vật hoang dã

Không chỉ những loài thú quý hiếm bị săn trộm, các loài động vật phổ biến như chim, cá, rùa, sóc… cũng bị đánh bắt không thương tiếc. Có khác chăng là các loài này không bị “săn lẻ” mà bị “bắt sỉ” bằng những cách khai thác tận diệt và việc săn bắt, buôn bán cũng công khai hơn.

Chưa làm hết trách nhiệm

Ông Trần Thế Liên - Vụ trưởng Vụ Bảo tồn thiên nhiên, Tổng cục Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - cho biết tùy từng loài, từng loại mà được cấp phép khai thác nếu trữ lượng, quần thể còn nhiều. Tuy nhiên, không có loài động vật hoang dã (ĐVHD) nào được cho phép thoải mái săn bắt, tiêu thụ. Săn bắt loài nguy cấp, quý hiếm sẽ bị xử lý hình sự; loài phổ biến như chim, rùa, sóc… thì bị xử phạt hành chính. Kiểm tra, phát hiện và xử phạt nạn săn bắt, khai thác trái phép là trách nhiệm của lực lượng kiểm lâm; còn kiểm tra, xử lý các hoạt động mua bán là nhiệm vụ của nhiều ngành chức năng.

“Hiện tượng bày bán công khai các loài ĐVHD không có nghĩa là luật pháp cho phép mà do các cơ quan chức năng chưa làm quyết liệt và hết trách nhiệm của mình” - ông Liên khẳng định.

Buôn bán động vật hoang dã rầm rộ mỗi dịp lễ hội chùa Hương. (Ảnh do Trung tâm Giáo dục thiên nhiên cung cấp)

Theo ông Liên, ngành kiểm lâm cũng có khó khăn vì lực lượng mỏng nên ưu tiên hàng đầu là ngăn chặn nạn săn bắt đối với những loài có nguy cơ tuyệt chủng cao như voi, hổ, gấu…; còn các loài chim, thú phổ biến vẫn chưa được chú trọng nhiều. Vì vậy, giải pháp hiện nay vẫn là tuyên truyền để người dân không sử dụng và tiếp tay cho các hành vi vi phạm đối với các loài này.

Điểm “nóng” về suy giảm đa dạng sinh học

Theo GS-TS Đặng Huy Huỳnh, hệ thống pháp luật điều chỉnh vấn đề khai thác, tiêu thụ ĐVHD hiện nay đã đầy đủ, gồm: Luật Bảo vệ môi trường, Luật Bảo vệ và phát triển rừng, Luật Đa dạng sinh học… Tuy nhiên, quy định của pháp luật vẫn còn nhiều lỗ hổng và có những khoảng cách rất lớn trong thực tế. Đơn cử như vừa qua, Cục Cảnh sát Môi trường - Bộ Công an bắt quả tang 42 cá thể tê tê bị vận chuyển trái phép và giao cho Chi cục Kiểm lâm tỉnh Bắc Ninh xử lý. Thay vì xử theo các quy định của pháp luật, cơ quan này đã đem bán đấu giá, không khác nào hợp pháp hóa cho số tang vật vi phạm.

Chưa kể nhiều trường hợp săn bắt, buôn bán ĐVHD bị các cơ quan chức năng phát hiện nhưng do “chạy” được nên thoát tội và tiếp tục tái phạm, còn pháp luật chẳng còn tác dụng răn đe với những người khác.

Ngoài ra, cơ sở để cho phép khai thác một số loài ĐVHD là đánh giá trữ lượng, loài nào quần thể còn ít phải có thời gian bảo vệ phục hồi, loài nào nhiều mới cho khai thác nhưng phải có kế hoạch cụ thể: khai thác bao nhiêu, thời gian nào, không khai thác con nhỏ… Trong các văn bản luật và định hướng của nhà nước đều đề cập cơ sở này, các nhà khoa học cũng liên tục kiến nghị nhiều năm qua. Thế nhưng, cơ quan có trách nhiệm khảo sát, tính toán để xây dựng thành các quy định, hướng dẫn thì vẫn chưa thực hiện.

“Một nghịch lý thật đau lòng, Việt Nam là quốc gia có tính đa dạng sinh học cao trên thế giới nhưng cũng là điểm “nóng” về suy giảm đa dạng sinh học. Nguyên nhân lớn nhất phải kể đến kiểu khai thác hủy diệt như hiện nay. Sông Hồng ngày xưa có cá anh vũ là loài quý, số lượng lớn nhưng giờ chẳng còn bao nhiêu. Loài nào cũng vậy, dù nhiều đến đâu nhưng khai thác không có kế hoạch thì cũng tuyệt chủng!” - GS-TS Huỳnh dẫn chứng. Theo ông, mỗi loài đều là một mắt xích trong chuỗi đa dạng sinh học và có vai trò quan trọng không thể tách rời. Vì thế, không nên chỉ bảo vệ những loài quý hiếm mà quên đi các loài phổ biến, để đến lúc chúng biến thành loài quý hiếm thì đã muộn.