Giám sát chặt trạm thu phí BOT

Theo chương trình hoạt động giám sát của Quốc hội (QH), trong năm 2017, Ủy ban Thường vụ QH sẽ tiến hành giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT).

Luồn lách, ăn gian

Theo báo cáo doanh thu của Công ty CP BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ, từ khi đưa vào hoạt động thu phí (ngày 6-10-2015) đến tháng 1-2016, trạm này chỉ đạt 41 tỉ đồng/tháng, bình quân gần 1,4 tỉ đồng/ngày. Tháng 2-2016 là đợt cao điểm vận tải Tết Nguyên đán, doanh số thu phí lại bị giảm còn 35,9 tỉ đồng (gần 1,2 tỉ đồng/ngày).

Tuy nhiên, khi Tổng cục Đường bộ kiểm tra, kết quả thu phí 10 ngày của trạm này là 19,85 tỉ đồng, trung bình 1,985 tỉ đồng/ngày, cao hơn rất nhiều mức bình quân báo cáo nêu trên của Công ty CP BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ.

Thu phí tại trạm thu phí Pháp Vân - Cầu Giẽ Ảnh: Mạnh Hùng

Từ sai số doanh thu của trạm thu phí Pháp Vân - Cầu Giẽ cho thấy kinh phí BOT đang có vấn đề. Tại kỳ họp thứ nhất QH khóa XIV vừa kết thúc, đại biểu (ĐB)QH Nguyễn Ngọc Phương (tỉnh Quảng Bình) cho rằng lâu nay, các ĐB rất nghi ngờ nhưng chưa có cơ sở để làm rõ tính minh bạch của các công trình BOT. “Tôi cho rằng có điểm gì đó chưa rõ ràng đã tạo kẽ hở cho các nhà đầu tư BOT luồn lách, từ đó làm thất thoát tiền của nhà nước, đặc biệt là làm tăng thêm lệ phí đối với người dân khi tham gia giao thông trên các tuyến đường BOT” - ông Phương nhấn mạnh.

Theo ông Phương, qua quá trình thực hiện, dự án BOT giao thông đã bộc lộ những hạn chế như làm thất thoát vốn của nhà nước hoặc đội vốn lên, kéo dài thời gian thu phí để thu về lợi nhuận cho nhóm lợi ích hoặc cá nhân. Do đó, Chính phủ cần phải điều tra, làm rõ và phải quy trách nhiệm, xử lý. Trong đó, cần phải làm rõ những đơn vị liên quan đến xét duyệt dự án vì khâu này thường không minh bạch.

Làm tăng nợ công

Theo Ủy ban Thường vụ QH, hiện cả nước có 96 trạm thu phí BOT, quy hoạch đến năm 2020 tăng lên 102 trạm và đến năm 2030 sẽ là 121 trạm.

Tuy nhiên, thời gian qua, việc đầu tư, xây dựng và khai thác các công trình BOT đã gây ra nhiều bức xức trong nhân dân. Cụ thể, làm tăng giá cước vận tải; thu phí không đúng dự án đầu tư, thu bù cho các dự án khác; người dân, doanh nghiệp bị ép buộc khi không có nhu cầu qua trạm... Bên cạnh đó, việc bố trí quá nhiều trạm thu phí không đúng khoảng cách theo quy hoạch đã gây ùn tắc giao thông. Nhiều dự án cũng chưa bảo đảm tiêu chuẩn thu phí BOT.

Ủy ban Thường vụ QH cho rằng việc lập, thẩm định dự án BOT, xác định giá trị công trình, phương án hoàn vốn, kiểm soát hoàn vốn, khai thác dự án hiện nay còn nhiều bất cập. Đặc biệt, phần lớn các dự án BOT được thực hiện trong thời gian vừa qua chủ yếu do nguồn vốn vay từ ngân hàng, một số lớn dự án được Chính phủ bảo lãnh. Như vậy, về bản chất, bảo lãnh của Chính phủ sẽ tạo ra nghĩa vụ nợ tiềm ẩn và trực tiếp làm tăng nợ công. Trách nhiệm cuối cùng của khoản vay vẫn thuộc về nhà nước, không đúng với mục đích ban đầu là chuyển dịch trách nhiệm này cho tư nhân.

ĐB Tô Văn Tám (tỉnh Kon Tum) cho rằng trạm thu phí BOT là vấn đề mà người dân, dư luận bức xúc lâu nay, do đó cần phải giám sát chặt. “Qua giám sát sẽ làm minh bạch các vấn đề mà dư luận quan tâm lâu nay, như suất đầu tư cao, giá trị công trình, dự án, công tác thu phí và có lợi ích nhóm hay không trong đầu tư BOT” - ông Tám nhìn nhận.