Rút ruột sông Đồng Nai

Mới đây, UBND tỉnh Đồng Nai đã tổ chức cuộc họp với các sở, ngành, địa phương nhằm chấn chỉnh tình trạng nạo vét, thông luồng, tận thu khoáng sản trên sông Đồng Nai.

Khắp nơi rối tung

Trước đây, tình trạng thi nhau nạo vét, thông luồng trên sông Đồng Nai từng diễn ra nghiêm trọng, sau đó đã được chấn chỉnh. Tuy nhiên, hiện nay, nếu như việc nạo vét, thông luồng đoạn sông qua TP Biên Hòa không còn rầm rộ thì ở các nhánh sông, dự án nạo vét thuộc trung ương tới tỉnh len lỏi khắp ngõ ngách.

Theo ghi nhận của phóng viên, hiện việc nạo vét, tận thu khoáng sản và khai thác cát diễn ra khắp các con suối, rạch, nhánh sông nhỏ; thậm chí ở cả những đoạn sông “cụt” tại các huyện Nhơn Trạch, Long Thành, Tân Phú, Định Quán, Vĩnh Cửu và TP Biên Hòa. Ăn theo việc nạo vét, tình trạng khai thác cát trái phép cũng diễn ra ồ ạt, nơi lét lút, nơi gần như ngang nhiên mà trên thực tế khó có thể làm rõ những nhóm “cát tặc” này có móc nối hay chính là người của… đơn vị nạo vét. Tại những công trường khai thác cát trên sông, rạch xa xôi hẻo lánh hoặc biệt lập với các cụm dân cư, hiện tượng khai thác trái phép tài nguyên của nhà nước, hình thành băng nhóm bảo kê không phải là hiếm.

Nhiều lần khảo sát thực tế về tình trạng này, phóng viên từng bị những tay anh chị, côn đồ đe dọa khi thuê thuyền thâm nhập những đại công trường khai thác cát trên sông Thị Vải ở huyện Long Thành hoặc các khu vực sông ở huyện Định Quán. Quá trình tác nghiệp, phóng viên ghi nhận một phần từ công việc nạo vét không được kiểm soát chặt chẽ, phần khác là “cát tặc” lộng hành, đi đến đâu thì sông, suối tan hoang đến đó.

Nhà cửa, vườn tược của người dân bị sạt lở, cuốn trôi; việc nuôi trồng, đánh bắt thủy sản mất cả vốn lẫn lời. Vụ việc bà Nguyễn Thị Ánh Ngọc, người nuôi tôm ở huyện Nhơn Trạch, quyết liệt tố cáo “cát tặc” dẫn đến bị bắt oan gây xôn xao dư luận thời gian qua phần nào phản ánh sự nhập nhèm, thiếu kiểm soát trong việc dẹp trừ “cát tặc”, bảo vệ môi trường tại địa phương.

Nạo vét, thông luồng rầm rộ trên sông Thị Vải, huyện Long Thành

Người dân TP Biên Hòa bức xúc vì bờ sông sạt lở do “cát tặc” gây ra

Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) tỉnh Đồng Nai thừa nhận từ nhiều năm qua, sông Đồng Nai bị “rút ruột” cạn kiệt bởi nạn khai thác cát. Nhiều khu vực sông ở trung tâm TP Biên Hòa và các huyện Định Quán, Tân Phú, Long Thành, Nhơn Trạch bị “cát tặc” làm nham nhở; đất đai, hoa màu trôi xuống sông nhưng người dân chẳng cách nào ngăn chặn. “Việc chống “cát tặc” hiện có sự phối hợp của nhiều bộ phận, lực lượng nhưng vẫn chưa triệt để…” - ông Nguyễn Ngọc Thường, Phó Giám đốc Sở TN-MT tỉnh Đồng Nai, phân trần.

Hiện tại, trên các lưu vực sông Đồng Nai, len lỏi khắp thượng nguồn và hạ lưu có 14 đơn vị được cấp phép nạo vét. Trong đó, 6 đơn vị do tỉnh Đồng Nai chấp thuận chủ trương, 8 đơn vị do Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) cấp phép. Một số đơn vị được tỉnh cấp phép như: Công ty CP Đầu tư và Kinh doanh golf Long Thành nạo vét, khai thác ở rạch Ông Trung, Nước Lạnh, Vàm Cái Sứt (TP Biên Hòa) trên khu vực sông rạch dài gần 6 km; Liên hiệp HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Đồng Nai nạo vét, tận thu cát trên sông Buông, sông Bến Gỗ (xã Long Hưng, TP Biên Hòa), khu vực khai thác dài gần 20 km; Công ty TNHH Tuấn Hải Đăng nạo vét trên sông Thị Vải; Công ty Phú Tài Lợi tận thu cát ở rạch Cái Lang (xã Long Thọ, huyện Nhơn Trạch)…

Các đơn vị do Bộ GTVT cấp phép, gồm: Công ty Duy Hiền nạo vét, khai thác trên sông Thị Vải từ huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đến huyện Long Thành, khối lượng cho phép hút là gần 240.000 m3 (hơn 222.000 m3 cát và hơn 14.000 m3 bùn đất), hoạt động từ 6-18 giờ, thời gian thực hiện là 6 tháng, số tiền cấp quyền khai thác phải đóng tại Cục Thuế Đồng Nai (nộp trước khi triển khai) là gần 1,2 tỉ đồng; Công ty CP Đầu tư Xây dựng Thương mại Tấn Thắng nạo vét, tận thu ở thượng nguồn sông Thị Vải, huyện Long Thành, khối lượng đăng ký nạo vét gần 940.000 m3, tiền cấp quyền khai thác phải đóng là 3,3 tỉ đồng...

“Hằng ngày, gần 70 tàu, “xà cạp” chính thức được cấp phép liên tục hoạt động, nạo vét khối lượng cát rất lớn, khoảng 10.000 m3. Đã cấp phép thì phải giám sát chặt, nếu vi phạm phải xử lý thật nặng. Thời gian tới, phải xem xét không tiếp tục cấp phép khai thác cho các dự án mới. Đối với khai thác lậu, đề nghị công an vào cuộc quyết liệt. Hiện rối tung khắp nơi rồi, rất mất trật tự, đi đâu cũng nghe dân chửi” - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Võ Văn Chánh nhấn mạnh tại cuộc họp mới đây.

Lắm sai phạm, bất cập

Theo hồ sơ chúng tôi có được, hiện công tác nạo vét, thông luồng trên sông Đồng Nai bị các đơn vị quản lý, giám sát của tỉnh đánh giá là không mang lại hiệu quả như cam kết. Các dự án đa phần thực hiện chậm, không bảo đảm tiến độ, tìm mọi cách kéo dài thời gian.

Sở GTVT tỉnh Đồng Nai cho biết hầu hết các dự án nạo vét, thông luồng đều sử dụng phương tiện bơm hút chính là “xà cạp” và tàu hút. Tuy nhiên, với các phương tiện căn bản này, việc nạo vét chủ yếu chỉ thực hiện được ở khu vực có bùn và cát, riêng nơi có đá và các chướng ngại vật khác thì “bó tay”. Điều đó cho thấy việc nạo vét chỉ đem đến một phần hiệu quả, mang tính đối phó và chắp vá. Trong khi đó, lượng cát thì luôn được họ tận thu một cách triệt để nhất, thậm chí có thể khai thác ra bên ngoài ranh giới cho phép nạo vét nếu không được kiểm soát chặt.

Báo cáo tại các cuộc họp liên quan của tỉnh Đồng Nai, các đơn vị quản lý đều khẳng định đa số dự án nạo vét, thông luồng bị người dân phản ánh làm sạt lở bờ sông, ảnh hưởng nặng đến việc nuôi trồng, đánh bắt thủy sản. Theo các đơn vị giám sát, có hiện tượng lợi dụng dự án khai thác để trà trộn, hút cát trái phép vào ban đêm, gây bức xúc trong nhân dân và ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh trật tự tại địa phương.

Bên cạnh đó, nhiều trường hợp thi công gây sạt lở nhưng không báo cho các đơn vị quản lý. Nhiều doanh nghiệp được cấp phép nạo vét, khai thác khi lập hồ sơ đánh giá tác động môi trường thì đầy đủ nhưng thực hiện lại thiếu đủ thứ, làm lấy được, không hề có trách nhiệm như cam kết ban đầu. Riêng tình trạng hút cát trái phép thì diễn ra trên khắp địa bàn, rất phức tạp và tinh vi, gây thất thoát tài nguyên, thất thu ngân sách, ảnh hưởng môi trường và an ninh trật tự, an toàn đường thủy. “Công tác nạo vét nhiều nơi không được sự đồng thuận của người dân, gây sạt lở nặng và ô nhiễm, có hiện tượng chỉ nạo vét lấy cát còn bùn đá thì đổ lại xuống sông” - báo cáo của các đơn vị giám sát nêu.

Thời gian qua, Sở GTVT tỉnh Đồng Nai đã kiến nghị tỉnh cho dừng các dự án nạo vét thông luồng của Công ty CP Đầu tư và Kinh doanh golf Long Thành trên lưu vực sông Giữa - rạch Ông Trung, Nước Lạnh; dự án nạo vét, thanh thải luồng sông Buông, sông Bến Gỗ của Liên hiệp HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Đồng Nai; dự án nạo vét suối Thái Thiện, đoạn sông Thị Vải đến bến thủy nội địa Kim Nhật, của Công ty TNHH Tuấn Hải Đăng…

Ông Võ Văn Chánh cũng giao Sở GTVT và Sở TN-MT Đồng Nai trong tháng 12-2016 phải kiểm tra và báo cáo UBND tỉnh về 14 đơn vị được cấp phép khai thác cát, nạo vét phân luồng, tận thu khoáng sản. Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Đinh Quốc Thái còn chỉ thị nếu phát hiện việc giám sát không chặt chẽ hoặc có dấu hiệu bảo kê, tiếp tay cho các sai phạm thì người đứng đầu các bộ phận giám sát phải chịu trách nhiệm.