Thẩm định động đất theo... đơn đặt hàng!

* Phóng viên: Thưa ông, trong báo cáo đánh giá tác động môi trường, Viện Vật lý Địa cầu cho rằng khi tích nước, thủy điện Sông Tranh 2 sẽ không gây động đất kích thích, không gây rủi ro môi trường nhưng thực tế lại trái ngược hoàn toàn, phải chăng công tác đánh giá tác động môi trường là chỉ làm cho có?

- Ông Vũ Trọng Hồng: Việt Nam chưa quy định phải có phần thẩm định riêng trong đánh giá tác động môi trường đối với các công trình có tích nước (hồ thủy điện, thủy lợi), trong khi các nước đã quy định về vấn đề này. Ảnh hưởng của động đất cũng chính là môi trường nhưng thiệt hại còn gấp bội. Vì vậy, các nhà khoa học Việt Nam đang bắt tay vào xây dựng bộ tiêu chuẩn về động đất kích thích hồ chứa.

Điều đáng chú ý, điều kiện để xảy ra động đất kích thích là trong khu vực hồ chứa có các đới đứt gãy. Tuy nhiên, khi lập dự án, chủ đầu tư của thủy điện Sông Tranh 2 lại không tham khảo một cách nghiêm túc các bộ - ngành liên quan về nguy cơ động đất kích thích và Viện Vật lý Địa cầu cũng không đánh giá tác động môi trường một cách thấu đáo, làm theo “đơn đặt hàng” nên dẫn đến việc thủy điện Sông Tranh 2 được xây dựng ở khu vực hiện nay.

* Phải chăng việc đánh giá động đất kích thích theo “đơn đặt hàng” đã đẩy người dân vùng hạ lưu khu vực thủy điện Sông Tranh 2 vào thế “ngàn cân treo sợi tóc”?

- Việc này đã từng có rất nhiều. Khi đập Tam Hiệp sạt lở lớn, Trung Quốc đã phái quân đội xuống tiếp quản cùng các nhà khoa học. Ở Canada, chỉ cần có nguy cơ ảnh hưởng đến một số người dân là đã áp dụng tình trạng an toàn cấp quốc gia.

Điều quan trọng hiện nay đối với thủy điện Sông Tranh 2 không chỉ là xử lý sự cố rò rỉ mà cần phải sơ tán dân, đồng thời ngừng tích nước. Điều rất lạ lùng của đập thủy điện Sông Tranh 2 là không có cửa xả đáy như mọi thủy điện khác nên vẫn còn 50 m nước ở mực nước chết, tương đương với hàng triệu mét khối nước. Đập thủy điện Sông Tranh 2 không có cửa xả đáy nên khi địa phương yêu cầu xả nước tưới cho dân thì không thể thực hiện mà chỉ xả được khi nước ở mức trên 140 m (mức phát điện).