Cả làng chơi đồ cổ

Những món đồ cổ như bình, lọ, chén, bát bằng gốm sứ… có lẽ không đâu nhiều bằng thôn Châu Thuận Biển. Cổ vật ở đây được người dân nhặt được đem về trưng trong các góc nhà, tủ kính, trên bàn thờ gia tiên và hầu như nhà nào cũng có.

Tính sơ bộ từ năm 2010 đến nay, riêng vùng biển xung quanh thôn Châu Thuận Biển, gần 10 chiếc tàu cổ đắm đã được phát hiện. Tàu có niên đại ít nhất cũng 300 năm, nhiều là 700-800 năm.

Những chiếc tủ kính chứa đầy cổ vật của người dân thôn Châu Thuận Biển. Ảnh: T.Trực

Ông Trần Nam, ngụ thôn Châu Thuận Biển, cho biết ngày xưa, khu vực này thuộc thôn Châu Thuận. Vì Châu Thuận quá rộng nên chính quyền địa phương mới tách ra làm 2 thôn là Châu Thuận Biển và Châu Thuận Nông, dựa vào đặc tính nghề nghiệp là làm nông và làm biển của người dân.

Xung quanh thôn Châu Thuận Biển ngày nay được bao bọc bởi những đồng cát mênh mông, một phía tiếp giáp với vùng phố cổ Thu Xà (huyện Tư Nghĩa), phía kia tiếp giáp biển. Ở giữa thôn, biển khoét sâu vào bên trong nên từ lâu, người ta đã gọi nơi đây là eo biển vũng tàu. Chính vì eo biển này nên trong các hải trình của thương thuyền ngày xưa, tàu thuyền thường xuyên ghé vào đây để tiếp tế lương thực, nước uống hoặc tránh gió bão. Từ đặc điểm địa lý có từ ngàn năm đó, khi tàu thuyền ghé vào gặp nạn dẫn tới bị chìm nên ngày nay, người ta mới phát hiện vùng biển thôn Châu Thuận Biển có nhiều tàu thuyền đắm.

Rất nhiều bát, đĩa có từ thế kỷ XVIII-XIX được người dân thôn Châu Thuận Biển sưu tầm được từ những con tàu đắm.

"Đó là ngọn nguồn vì sao vùng này lại có nhiều tàu cổ bị đắm được phát hiện. Thậm chí, có người đi biển nhiều năm, họ còn biết vị trí các con tàu đắm đang nằm ngoài khơi, thuộc tọa độ nào, chứa những cổ vật gì" - ông Nam cho biết.

Tại nhà ông Nguyễn Cảnh, hàng trăm đồ gốm sứ được trưng dày trong chiếc tủ kính ngay phòng khách. "Ở đây rất nhiều người có những đồ cổ "độc" có từ thế kỷ XV-XVI, như chiếc đĩa tráng men xanh, đường kính khoảng 25cm, in hình hoa lá bên trong. Đây là đồ gốm Chu Đậu, khoảng thế kỷ XV, có giá cả vài tỉ đồng" - ông Cảnh nói.

Một cổ vật in hoa văn hình con rồng được lấy lên từ tàu cổ đắm ở thôn Châu Thuận Biển

Theo ông Nguyễn Thanh Trung - ngụ xóm Gành Cả, thôn Châu Thuận Biển - sở dĩ nhà nào cũng có cổ vật như chén, đĩa, ly, bình… bởi đa phần đàn ông ở đây đều trải qua nghề lặn biển. Trong một năm, ngư dân Châu Thuận Biển sống khoảng 2 tháng dưới nước. Mỗi ngày, một người có ít nhất 3-4 giờ lặn dưới biển. 

"Bởi thế, rất nhiều hang hốc dưới biển sâu hay xác những con tàu mấy trăm năm dưới biển chúng tôi đều gặp. Có rất nhiều loại cổ vật nhưng phần vì tâm linh, kiêng kỵ nên chúng tôi chỉ lấy về những thứ như chén, đĩa dùng trang trí trong nhà cho vui" - ông Nam giải thích.

Theo nhận định của nhiều chuyên gia, Châu Thuận ngày xưa vốn là nơi giao thương rất đông đúc, trung chuyển hàng hóa trên con đường gốm sứ, tơ lụa trên biển. Khi tàu vào đây có thể bị gió bão đánh chìm hoặc có tàu bị hỏa hoạn nên toàn bộ hàng hóa, gốm sứ, tơ lụa bị chìm theo. Đó cũng là nguyên nhân vì sao trong thời gian qua, nhiều tàu cổ đắm ở đây được phát hiện và cũng là nguyên nhân vì sao người dân sở hữu nhiều cổ vật, gốm sứ thuộc loại bậc nhất ở các làng ven biển của cả nước.