Đánh giá cho đúng vai trò nhiệt điện than

Ngày 29-8, Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phối hợp với Hội Khoa học Kỹ thuật nhiệt Việt Nam tổ chức hội thảo "Nhiệt điện than và các giải pháp bảo vệ môi trường ở Việt Nam".

Cần nhưng... ngại

Trình bày báo cáo chung, PGS-TS Trương Duy Nghĩa, Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật nhiệt Việt Nam, cho rằng xu hướng chung các nước đều dùng nhiệt điện than để đáp ứng nhu cầu điện năng trong phát triển kinh tế sau khi đã khai thác triệt để các nguồn thủy điện. Hiện nay, nhiệt điện than là nguồn phát điện chủ yếu của thế giới. Ở Việt Nam, nếu điện hạt nhân còn lui tiến độ thực hiện thì nhiệt điện than vẫn phải được coi là phương hướng phát triển chủ đạo.

Nhà máy Nhiệt điện Hải Phòng

"Đây là thời kỳ phát triển mạnh về kinh tế, nhu cầu điện năng rất cao. Trên thế giới, điện năng do nhiệt điện than vẫn là chủ đạo. Khi đất nước giàu có mới nghĩ đến phát triển các dạng năng lượng khác như điện tái tạo và hạn chế dần phát triển nhiệt điện than" - ông Nghĩa nói.

Ông Trần Văn Lượng, Cục trưởng Cục Kiểm tra an toàn và Môi trường công nghiệp (Bộ Công Thương), nhìn nhận để bảo đảm an ninh năng lượng, đáp ứng nhu cầu cấp điện ổn định phục vụ sản xuất và tiêu dùng thì việc phát triển nhiệt điện than cần được quan tâm đúng mức. Tuy nhiên, cũng như nhiều ngành công nghiệp khác, phát triển nhiệt điện than luôn kèm với những thách thức về bảo vệ môi trường mà chủ yếu do khí thải và tro, xỉ của nhà máy nhiệt điện than.

Quá phụ thuộc

Thực tế đã không ít quốc gia bày tỏ kỳ vọng hoặc đã có hành động thực tế liên quan đến việc giảm dần nhiệt điện than trong tổng nguồn phát. Chẳng hạn, Trung Quốc tuyên bố từ nay đến năm 2025 sẽ đóng cửa 103 nhà máy nhiệt điện than; Mỹ cũng tuyên bố đóng cửa 165 nhà máy nhiệt điện than.

Giải thích về điều này, ông Trương Duy Nghĩa cho rằng các nhà máy điện than mà chính phủ Trung Quốc tuyên bố sẽ đóng cửa đều là các nhà máy điện hết niên hạn sử dụng. "Cần lưu ý rằng Trung Quốc có cả ngàn nhà máy nhiệt điện than, việc đóng cửa 103 nhà máy nhiệt điện than đã hết niên hạn sử dụng và có công suất thấp là chuyện bình thường. Trung Quốc không hề ngưng nhiệt điện than. Hiện Việt Nam có 21 nhà máy nhiệt điện than đang hoạt động nhưng cũng đã tuyên bố sẽ đóng cửa 1 nhà máy trong số đó" - ông Nghĩa nói.

Giới chuyên gia cũng phân tích việc đóng cửa các nhà máy nhiệt điện than liệu có ảnh hưởng đến tổng sản lượng điện quốc gia. Ví dụ như nhiệt điện than ở Pháp chỉ chiếm 3,1% tổng sản lượng điện, ở Áo chỉ 11,8%, Phần Lan chỉ có 14%, Thụy Điển chỉ có 0,9%, Na Uy chỉ có 0,1%. Việc dẹp bỏ nhiệt điện than ở những nước này gần như không ảnh hưởng đến tổng sản lượng điện quốc gia. Trong khi đó, tại Việt Nam, nhiệt điện than năm 2015 chiếm 30,4% và tới năm 2020 sẽ tăng lên 49,3%. Việc bảo đảm năng lượng quốc gia sẽ cần cân nhắc, nhất là trong bối cảnh cần điện cho các chỉ tiêu kinh tế lớn.

Tăng sản lượng điện tái tạo

PGS-TS Nguyễn Minh Duệ, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Năng lượng Việt Nam, cho rằng lựa chọn phát triển nguồn năng lượng nào cũng đều phải căn cứ vào tiêu chí hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường. Hiện nay, việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong phát triển năng lượng gió, mặt trời và sinh khối... ngày càng mạnh nên suất vốn đầu tư cho mỗi KWh điện tái tạo ngày cũng rẻ đi, chỉ khoảng 1.500-1.600 USD/KWh. Trong khi đó, nhiệt điện than thì suất đầu tư ngày càng tăng lên với suất đầu tư không dưới 2.000 USD. Bởi vậy, tăng sản lượng điện tái tạo là một trong những phương án được tính đến trong lộ trình lâu dài của ngành điện.

Điều đáng nói là giá thành của điện gió, điện mặt trời vẫn là một bài toán khó. Chẳng hạn, dự án điện gió Phú Lạc (huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận) có suất đầu tư 2 triệu USD/MW điện gió, cao hơn nhiều dạng năng lượng khác. Trong khi đó, dù cho may mắn gặp điều kiện tự nhiên tốt nhất cũng chỉ phát huy được 2.000-3.000 giờ/năm, bằng một nửa số giờ so với thủy điện hay nhiệt điện.