Đổi hình thức đầu tư, dân nhẹ gánh

Cùng với công trình cầu Mỹ Thuận 2, đây là các dự án thành phần thuộc trục đường bộ cao tốc Bắc - Nam, là những mắt xích quan trọng nối liền TP HCM - trung tâm kinh tế lớn nhất nước và TP Cần Thơ. Đây cũng là gạch nối quan trọng đưa đường cao tốc Bắc - Nam kéo dài đến với vùng trũng giao thông ĐBSCL.

Trên tuyến cao tốc kết nối TP HCM - ĐBSCL hiện hữu, chỉ mới có đoạn TP HCM - Trung Lương được đưa vào khai thác có thu phí; đoạn Trung Lương - Mỹ Thuận đầu tư theo hình thức BOT, có phần vốn hỗ trợ từ ngân sách, đang thi công và dự kiến hoàn thành vào năm 2021. Đoạn cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ được Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) phê duyệt điều chỉnh báo cáo nghiên cứu khả thi năm 2017 với tổng mức đầu tư gần 4.800 tỉ đồng, theo hình thức PPP.

Trong khi cả nước có hơn 1.000 km đường cao tốc, nhiều nơi đường tốt nhưng ít phương tiện giao thông thì vùng trọng điểm nông nghiệp ĐBSCL nối liền trung tâm lớn nhất nước là TP HCM và miền Đông Nam Bộ chỉ có 40 km đường cao tốc TP HCM - Trung Lương.

Mặc dù không gian kinh tế liên vùng này đóng góp cho cả nước khoảng hơn 70% ngân sách và hơn 60% GDP hằng năm nhưng theo báo cáo của Bộ GTVT, vốn đầu tư công cho hạ tầng giao thông ĐBSCL giai đoạn 2011-2015 chỉ chiếm khoảng 12,2%, giai đoạn 2016-2020 chiếm khoảng 15,5% cả nước.

Mức đầu tư thấp đã làm cho xuất phát điểm của vùng ĐBSCL thấp kém, ngày càng tụt hậu xa. Hệ thống giao thông đường bộ của vùng này quá yếu kém, tạo ra các nút thắt cổ chai gây bức xúc kéo dài nhiều năm qua.

Trong điều kiện nguồn vốn ngân sách hạn hẹp, cần xã hội hóa đầu tư nhưng mặt trái của các phương thức đầu tư BOT giao thông đang gạo ra gánh nặng cho phát triển vùng.

Miền Tây là khu vực có mức độ dày đặc các trạm thu phí BOT. Hơn 10 trạm thu phí đã và đang triển khai tại các tỉnh Long An, Tiền Giang, Trà Vinh, Bến Tre, Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu... Trong đó, có những trạm thu phí bị phản ứng gay gắt thời gian qua như Cai Lậy (Tiền Giang), T2, Quốc lộ 91 (TP Cần Thơ). Trong đó, một số trạm không bảo đảm khoảng cách tối thiểu 70 km. Nhiều người bức xúc khi trạm thu phí chặn ngang tuyến đường huyết mạch mà người dân, doanh nghiệp không có đường khác để chọn; đi một đoạn trả tiền suốt tuyến, thu phí tuyến chính gắn với tuyến tránh mà phương tiện người dân không đi qua.

Thực trạng trên không chỉ tác động đến người tham gia giao thông mà doanh nghiệp cũng phải è cổ gánh thêm mức tăng giá thành sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, làm giảm sức cạnh tranh, đặc biệt là người tiêu dùng sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp bị "móc túi" vì phải trả thêm mức phí do giá thành tăng. Môi trường đầu tư vùng ĐBSCL vốn bị xem là "vùng trũng" về nhiều mặt, vì vậy mà còn kém hấp dẫn hơn.

Việc thông tuyến cao tốc TP HCM - Cần Thơ bằng những gạch nối quan trọng: đoạn cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận, cầu Mỹ Thuận 2 và đoạn Mỹ Thuận - Cần Thơ sẽ là một dấu son trên bức tranh giao thông đường bộ của đồng bằng sông Cửu Long, mở nút thắt cổ chai tại đoạn tuyến Tiền Giang nhiều năm qua.

Việc Thủ tướng giao Bộ GTVT chuyển đổi dự án đường cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ từ hình thức PPP sang đầu tư công và áp dụng cơ chế như các dự án cao tốc Bắc - Nam không chỉ đơn thuần là thủ tục chuyển nguồn vốn mà còn trút bớt gánh nặng cho doanh nghiệp, người dân và các địa phương trước những tác động nặng nề của thiên tai, dịch bệnh để phát triển.