Hành trình những trái tim xuyên Việt

Ngành y tế Việt Nam bắt đầu thực hiện thành công ca ghép tim đầu tiên từ năm 2010 tại Bệnh viện (BV) Quân y 103 (Hà Nội) nhưng phải đến năm 2015 mới phát sinh nhu cầu ghép tim xuyên Việt, hành trình vận chuyển tim người hiến phải đi bằng đường hàng không.

Trái tim trên kệ bếp

Cho đến ca ghép tim mới nhất vừa thực hiện vào tháng 5-2018 của BV Trung ương Huế, tổng cộng đã có 4 ca vận chuyển tim ghép bằng máy bay; điểm vận chuyển là Hà Nội - TP HCM, TP HCM - Hà Nội và Hà Nội - Huế.

Các cán bộ Ban Dịch vụ Thị trường VNA nhớ lại: Ca chuyển tim ghép đầu tiên được thực hiện vào tháng 9-2015. Lúc ấy GS-TS Trịnh Hồng Sơn, Phó Giám đốc BV Việt Đức (Hà Nội), cùng ê-kíp có mặt ở sân bay Tân Sơn Nhất tìm hiểu thông tin chuyến bay đi Hà Nội gần nhất. Một nhân viên mặt đất nhận ra vị bác sĩ này trước đây đã điều trị cho người nhà của mình nên đến chào hỏi. Người này biết bác sĩ Sơn chuyển tim về BV Việt Đức để ghép ngay trong ngày, bởi tim chỉ được bảo quản tốt nhất trong 4-6 giờ.

Nhân viên này lập tức báo cáo lãnh đạo trực tại sân bay, trong khi đang giờ cao điểm, ê-kíp bác sĩ gần chục người khó lấy đủ chỗ. Nhưng thách thức lớn nhất là phải xếp chỗ cho những thùng chứa tạng nặng hơn chục ký lên khoang hành khách để bác sĩ thường xuyên bơm dung dịch bảo quản. Cuối cùng, tổ bay quyết định xếp những thùng chứa tạng vào ngăn dưới cùng của tủ bếp phía trước máy bay. "Lần đầu tiên làm chuyện ấy" nên tất cả đều hồi hộp, lo lắng. Phi công được yêu cầu điều khiển máy bay ít xóc lắc nhất có thể, còn tiếp viên được yêu cầu phối hợp tốt nhất với các bác sĩ khi có tình huống phát sinh.

Trái tim được lấy ra khỏi lồng ngực người hiến lúc 17 giờ 30 phút, đến hơn 21 giờ máy bay cất cánh và sau 23 giờ cùng ngày được chuyển thẳng vào phòng mổ BV Việt Đức, vừa kịp thời gian vàng để cho ca ghép thành công.

Ca ghép thứ 2 diễn ra tháng 4-2016 trái tim được vận chuyển từ TP HCM ra Hà Nội. Cũng là hành trình không đặt vé máy bay trước và đã thành công.

Các ca ghép tim luôn đòi hỏi khắt khe về thời gian nhận tim của người hiến. Ảnh: NGỌC DUNG

Khớp nối từng phút

Năm 2013, Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia được thành lập theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Từ thực thế nhu cầu ghép tạng rất lớn, VNA đã phối hợp với trung tâm này xây dựng Quy trình phục vụ vận chuyển tạng cấp cứu với chủ trương ưu tiên bố trí chuyến bay, miễn phí tạng cần vận chuyển trên khoang thương gia và các thiết bị đi kèm.

Ông Lê Hồng Hà, Phó Tổng giám đốc VNA, cho biết khó nhất của quy trình là chuẩn bị máy bay làm sao bảo đảm kỹ thuật và đúng giờ nhất so với dự kiến của bác sĩ. Trong quy trình cũng tính toán các tình huống khẩn cấp: Nếu nhu cầu vận chuyển phát sinh khi chuyến bay đã đầy chỗ, phải có phương án kêu gọi, thuyết phục khách nhường chỗ cho ê-kíp ghép tim. Nếu chuyến bay gặp thời tiết xấu, máy bay sẽ đáp xuống sân bay nào gần nhất và phi công phải thông báo với sân bay dự bị để chuẩn bị xe cấp cứu và thiết bị vận chuyển nối tiếp đến BV thực hiện ghép... Khâu vận chuyển cũng cần hỗ trợ rất nhiều từ các dịch vụ tại sân bay, an ninh hàng không... Khi đã có quy trình, tất cả các thông tin giữa 2 đầu BV, sân bay, hãng vận chuyển đều được khớp nối từng phút, giảm thiểu những rủi ro như trước đây.

Với đặc thù vận chuyển tạng ghép xuyên Việt, cách tối ưu hiện nay là đi cùng máy bay thương mại, nếu thuê trực thăng bay cấp cứu y tế sẽ rất đắt về kinh phí. Ví dụ chi phí bay trực thăng tại Việt Nam hiện vào khoảng 4.000-7.600 USD/giờ tùy loại máy bay, chưa kể chi phí kinh doanh. Quan trọng hơn, vận chuyển tạng có tính chất bất ngờ nên khó xin giấy phép bay và cũng không đủ thời gian để khảo sát điểm cất/hạ cánh.