Không để của công thành "của ông"

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã nói như vậy tại hội nghị về tự chủ ĐH tổ chức trong tuần qua. Theo Phó Thủ tướng, "phải thực hiện tự chủ ĐH, phải biến cái người ta lo ngại thành thời cơ, đó là đảm bảo công bằng về cơ hội tiếp cận giáo dục ĐH cho tất cả mọi người".

Câu chuyện tự chủ ĐH, gần 15 năm vẫn còn trắc trở và có những vướng mắc, khó khăn phản ánh một thực trạng khác của nền giáo dục, của đất nước là không ít những chủ trương, những việc đặt ra, mà bỏ đó hoặc thực hiện không thấu đáo. Từng có nhiều việc làm không tới, cứ loay hoay, có khi xếp xó, rồi sau đó thực hiện trở lại. Tất nhiên, có những việc do hoàn cảnh lịch sử, do tác động khách quan, chủ quan và đặc điểm hoàn cảnh mà không làm lúc này được nhưng lúc khác thì làm tốt. Có những chủ trương rất hay nhưng thực thi thiếu mô hình điểm, thiếu triển khai rút kinh nghiệm nên cứ làm với sự chậm chạp, kể cả trả giá đắt về bài học nhân sự, quản lý kinh tế, tài chính…

Một ví dụ điển hình là chủ trương cổ phần hóa (CPH) doanh nghiệp (DN) nhà nước. Trong quá trình thực hiện CPH đã bộc lộ những bất cập, bị trục lợi. Với lợi thế đất đai, tài sản, trụ sở ở vị thế đắc địa nhưng qua kẽ hở định giá, nhiều người thu được lợi nhuận khổng lồ từ lợi thế đó, chưa kể lợi thế thương hiệu của DN, của sản phẩm. Tài sản nhà nước như chùm khế ngọt, thi nhau vặt. Tiền nhà nước vào túi riêng nhiều vị lãnh đạo DN, chỉ trong thời gian ngắn, họ trở thành những triệu phú đô la. Rời ghế giám đốc DN nhà nước, họ trở thành những ông chủ mới chễm chệ trên đống tài sản kếch xù. Chưa nói đến những kẻ lắm tiền từ bên ngoài thâu tóm, chỉ quan tâm những khu đất vàng để sinh lợi hơn là đời sống, việc làm của những người lao động ở đơn vị CPH. Câu chuyện bà thứ trưởng Bộ Công Thương xin thôi việc sau khi bị kỷ luật và mới đây, Chính phủ yêu cầu thanh tra quá trình CPH Hãng phim Truyện Việt Nam vẫn mang tính thời sự nóng hổi với tính cảnh báo sâu sắc.

Về tự chủ ĐH, những vướng mắc chính là cơ chế nặng nề, chồng chéo về chủ quản, sức ì cơ chế "giáo vụ là cụ giáo viên". Nhưng không có sự lựa chọn nào khác, không thể lùi, chỉ một đường mà tiến, nên phải tháo gỡ bằng cơ chế như Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam ví von là "4 nấc, 2 chìa". Còn với CPH, chúng ta mới chỉ đạt 1/4 mục tiêu, hiệu quả thấp, lãng phí nguồn lực, thất thoát vốn, tài sản nhà nước. Là chủ trương lớn của Đảng và nhà nước nhưng hội nghị nào về CPH, lãnh đạo cấp cao cũng thúc bách phải làm nhanh và hiệu quả hơn, đừng trì trệ mãi. Theo nhiều chuyên gia kinh tế, phải mở nút thắt bằng cách xác lập những vấn đề mang tính nguyên tắc trong định giá DN và đấu giá cổ phần theo nguyên tắc thị trường, minh bạch; thay thế những người cố tình trì hoãn CPH hoặc có biểu hiện trục lợi, tham nhũng, vun vén cá nhân.

Để những chủ trương tốt đẹp thực hiện thành công, phải chấm dứt lối tư duy nhiệm kỳ, loại bỏ lợi ích cục bộ, nói và làm phải đi đôi, không nói rất hay mà làm rất dở.