Kỳ vọng cây dược liệu xạ đen

Xạ đen là một loài thực vật dây leo, thân thảo, thường có chiều dài khoảng 3-10 m. Tùy vào từng vùng, người dân sinh sống tại đó sẽ có cách gọi cây xạ đen khác nhau như bách giải, đồng triều, bạch vạn hoa, cây dây gối, hay quả nâu hoặc cây ung thư (dân tộc Mường, Việt Nam) thuộc họ celastraceae. Xạ đen phân bố nhiều ở Trung Quốc và một số nước: Ấn Độ, Myanmar, Việt Nam… Ở nước ta, cây xạ đen mọc tự nhiên trong vùng rừng núi thuộc các tỉnh phía Bắc: Hòa Bình, Hà Nam, Ninh Bình...

Sở dĩ cây xạ đen còn tên gọi là cây ung thư vì có tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư rất hiệu quả... nhờ vào những hợp chất maytenfolone A, flavonoid, quinone, saponin có trong cây.

Theo kinh nghiệm dân gian, cây xạ đen thường được dùng hỗ trợ điều trị trong các bệnh như ung thư gan, ung thư phổi, ung thư cổ tử cung, hỗ trợ trị chứng mất ngủ, hỗ trợ chữa mụn nhọt, lở ngứa, chữa bệnh cao huyết áp, chữa các bệnh về viêm nhiễm, hỗ trợ chữa đái tháo đường, chữa máu nhiễm mỡ, hỗ trợ tăng sức đề kháng chống bệnh tật cho cơ thể.

Cây xạ đen ra hoa Ảnh: Mai Huệ

Trước đây, nguồn xạ đen vô cùng khan hiếm, nên việc tìm và khai thác chúng rất khó khăn do phải vào núi sâu và cao mới thấy. Tuy nhiên, sau khi nhận thấy nhiều công dụng tốt cho sức khỏe của xạ đen, cũng như khả năng chữa bệnh của xạ đen đối với con người, nhiều mô hình trồng dược liệu này ra đời để phát triển nguồn dược liệu cũng như phát huy công dụng của cây dược liệu quý này.

Quy trình trồng và chăm sóc cây xạ đen khá đơn giản, thường được nhân giống dưới 2 hình thức là bằng hạt ươm tại vườn hoặc bằng cách giâm cành. Cây xạ đen thu hoạch được sau 12 tháng đối với cây gieo hạt và 6 tháng đối với cây giâm cành, mỗi năm cho thu hoạch 4-6 lần.

Gia đình anh Nguyễn Văn Thức ở xóm Cao Đường, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình trồng 4.000 m2 với 30.000 cây giống. Sau khoảng 6 tháng là cây xạ đen bắt đầu cho thu hoạch lứa cắt đầu tiên. Một năm gia đình anh cắt được 4-5 lứa với hình thức cắt tỉa những cành bánh tẻ, cành ra hoa. "Với giá bán hiện nay cho thương lái khoảng 7.000 đồng/kg tươi, băm chặt phơi khô giá 14.000 - 15.000 đồng/kg, bình quân mỗi năm anh thu được hơn 200 triệu đồng, trừ chi phí còn lãi 170 triệu đồng. Sản phẩm làm ra tới đâu tiêu thụ hết đến đấy, thương lái đến tận vườn thu mua" - anh Thức phấn khởi.

Vì hiệu quả kinh tế mô hình này đem lại nên nhiều tỉnh, thành trong cả nước đang nghiên cứu điều kiện thổ nhưỡng thích hợp, trồng được cây xạ đen cho hoạt tính dược liệu cao, năng suất ổn định để phát triển vùng trồng cây dược liệu xạ đen quy mô lớn, cung ứng ổn định dược liệu cho các công ty dược phẩm; chuyển đổi diện tích cây trồng kém hiệu quả sang các loại cây trồng cho hiệu quả kinh tế cao, phù hợp với điều kiện khí hậu của địa phương.