Nỗ lực gỡ thẻ vàng thủy sản: Sắp về đích

Sau lần thanh tra lần 3 (tháng 10-2022), Ủy ban châu Âu (EC) khuyến nghị Việt Nam thực hiện 4 nhóm vấn đề: Khung pháp lý; quản lý đội tàu, theo dõi, kiểm tra, kiểm soát tàu cá; truy xuất nguồn gốc và thực thi pháp luật. Từ ngày 10 đến 18-10, đoàn thanh tra của EC sẽ sang Việt Nam làm việc về gỡ thẻ vàng khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Chuyển biến tích cực

Đến nay, Việt Nam đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên đạt gần 98% (28.797/29.489 chiếc). Số tàu chưa lắp đặt VMS hầu hết đang nằm bờ, ngưng hoạt động và thuộc diện chờ giải bản, xóa đăng ký.

Tổng số tàu cá từ 6 m trở lên đã được đăng ký và cập nhật trên cơ sở VNFishbase (dữ liệu nghề cá quốc gia) là 73.282 chiếc, giảm 1.953 chiếc so với tháng 10-2022 do hư hỏng, không còn tồn tại trên thực tế tại địa phương. Tổng số tàu cá từ 15 m trở lên được cấp phép còn hạn là 27.810/29.489 chiếc đã đăng ký và cập nhật trên cơ sở dữ liệu VNFishbase.

Hệ thống giám sát tàu cá đã được triển khai đồng bộ từ trung ương đến địa phương. Việc chia sẻ dữ liệu, kết nối giữa các cơ quan, đơn vị, tổ chức trực theo dõi hoạt động tàu cá trên biển được tiến hành thường xuyên.

Ngư dân Quảng Ngãi chuẩn bị ngư cụ ra khơi Ảnh: TỬ TRỰC

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) Lê Minh Hoan, tình hình chống khai thác IUU sau 6 năm bị cảnh báo thẻ vàng đã có nhiều chuyển biến tích cực. Trên cơ sở kết quả đợt thanh tra lần thứ 3, việc chống khai thác IUU tiếp tục được EC ghi nhận, đánh giá cao. Việc chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác được thực hiện theo quy định của Luật Thủy sản, Hiệp định về các biện pháp quốc gia có cảng (PSMA) cơ bản đáp ứng yêu cầu.

Tại Quảng Ngãi, tính đến tháng 9-2023, toàn tỉnh có 4.292 tàu cá với tổng công suất gần 1,8 triệu CV. Hiện tỉnh có 5 công trình cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu thuyền. Các công trình này được Bộ NN-PTNT công bố đủ điều kiện xác nhận nguồn gốc thủy sản.

Theo Sở NN-PTNT tỉnh Quảng Ngãi, toàn tỉnh hiện có 100% tàu cá đã đăng ký, trong đó 97% thực hiện đánh dấu. Tổng số tàu cá được cấp giấy phép khai thác thủy sản là 83,38%; 99,1% tàu dài 15 m trở lên được lắp đặt VMS…

Ông Trần Phước Hiền, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi, cho biết các nhiệm vụ chống khai thác IUU mà tỉnh đang triển khai được ngư dân và chủ tàu cá đồng thuận, ủng hộ vì mang lại lợi ích cho họ cũng như đất nước. Đây chính là yếu tố cốt lõi tạo nên những chuyển biến tích cực trong việc chống khai thác IUU ở địa phương này. Tuy nhiên, Quảng Ngãi vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: chưa hoàn thành 100% việc đăng ký, đăng kiểm tàu cá, lắp đặt VMS…

"Quảng Ngãi thường xuyên tuyên truyền, giáo dục để ngư dân nắm bắt và chấp hành các quy định trong hoạt động khai thác thủy sản; tăng cường thực thi pháp luật, bảo đảm việc tuần tra, kiểm tra, kiểm soát trên biển, tại các cửa biển, cảng cá và kịp thời ngăn chặn hành vi khai thác IUU, nhất là vi phạm về giấy phép khai thác thủy sản, lắp đặt và vận hành VMS đối với tàu cá" - ông Hiền nhấn mạnh.

Theo ngư dân Huỳnh Định - ngụ xã Phổ An, thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi - hàng chục năm qua, ngư dân địa phương luôn tuân thủ nguyên tắc không xâm phạm vùng biển nước khác. "Chúng tôi hy vọng sớm tháo gỡ thẻ vàng IUU để thủy sản ngư dân đánh bắt ở xa về bờ được giá hơn" - ông bày tỏ.

Phát triển nghề cá bền vững

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản (Bộ NN-PTNT), cho rằng gỡ thẻ vàng IUU là vấn đề quan trọng, được cả hệ thống chính trị vào cuộc. Theo ông, Việt Nam đã có Luật Thủy sản và các nghị định liên quan, quy định cụ thể về việc xử phạt các trường hợp vi phạm trong khai thác thủy sản.

"Quyết tâm của trung ương là rất lớn. Chủ trương, chính sách cũng như cách thức xử lý về IUU cơ bản đã hoàn thiện, vấn đề còn lại là quá trình thực thi tại các địa phương" - ông Luân nhìn nhận.

Ông Dương Văn Cường, Phó Cục trưởng Cục Kiểm ngư, cho hay sau lần kiểm tra của EC vào tháng 10-2022, Ban Chỉ đạo quốc gia cũng như lãnh đạo Chính phủ đã chủ trì 4 cuộc họp, trực tiếp đến các địa phương để chỉ đạo tháo gỡ vướng mắc. Bộ NN-PTNT cũng đã tổ chức nhiều chuyến kiểm tra, hướng dẫn tại các địa phương ven biển. 28 địa phương ven biển và các bộ, ngành liên quan đã nỗ lực rất nhiều trong việc chống khai thác IUU.

Ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, nhấn mạnh Việt Nam không chỉ quyết tâm chống khai thác IUU, gỡ cảnh báo thẻ vàng của EC, mà mục tiêu lâu dài là hướng tới phát triển nghề cá bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế, bảo đảm sinh kế cho cộng đồng ngư dân. Theo ông, đến nay, về cơ bản, chúng ta đã khắc phục những tồn tại trong việc khai thác IUU.

Liên quan việc đón và làm việc với đoàn thanh tra EC lần thứ 4, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết Bộ NN-PTNT đã tổ chức các đoàn công tác trao đổi trực tiếp với phía EC tại Bỉ. Bộ còn họp trực tiếp nhiều cuộc, đối thoại kỹ thuật với phía EC để trao đổi, giải trình các kết quả chống khai thác IUU của Việt Nam trước khi đoàn EC sang thanh tra thực tế.

Bộ NN-PTNT cũng đã ban hành kế hoạch tổng thể đón và làm việc với đoàn thanh tra của EC. Trên cơ sở đó, các địa phương xây dựng kế hoạch, chương trình, nội dung làm việc với đoàn. Đến nay, việc chuẩn bị đón và làm việc với đoàn của EC cơ bản được các bộ, ngành, địa phương phối hợp thực hiện rất chặt chẽ với quyết tâm đạt kết quả tốt nhất, gỡ cảnh báo thẻ vàng tại đợt thanh tra lần thứ 4 này.