Nước chè xanh, ấm tình người xứ Nghệ

Quê tôi, mấy chục năm trước là vùng ven đô của TP Vinh, Nghệ An. Tôi vẫn nhớ như in vào mỗi buổi trưa, buổi tối, người dân trong làng lại í ới gọi nhau đi uống nước chè xanh. Mọi người ngồi quây quần bên nhau trên chiếc chõng tre, ở giữa là ấm nước chè xanh mới om nóng hổi. Bên ấm nước chè, những người lớn như ba, mẹ, cậu tôi cùng những cô, chú, bác hàng xóm trò chuyện, trao đổi với nhau những kinh nghiệm sản xuất, làm ăn, cách đối nhân xử thế.

Người xứ Nghệ có thói quen quây quần nhau bên bát nước chè xanh vào mỗi tối

Không biết từ bao giờ, phong tục gọi nhau uống nước chè xanh đã có trong sinh hoạt, đời sống của người xứ Nghệ. Đối với người Nghệ, cái cách chế biến, uống nước chè xanh có những khác biệt. Chè xanh phải chọn những cây chè có tự lâu đời, người ta trồng để hái cành. Nổi tiếng phải kể đến chè Gay (Tào Sơn), chè chợ Dừa (Hội Sơn, Anh Sơn), chè Thanh Lâm (Thanh Chương).

Cách nấu nước chè cũng rất công phu. Chè phải là chè thật tươi, mới hái, cành nhỏ, lá dày. Nếu chè non, lá mỏng nấu nước lên sẽ đỏ, uống vào không có vị thơm, chát. Chè được om hoặc nấu trong ấm, bình giữ nhiệt đảm bảo luôn đủ độ nóng. Bát nước chè khi rót ra phải nóng hổi, bốc khói, nước chè phải có màu vàng sóng sánh. Nước chè ngon khi uống vào có vị chát đầu lưỡi nhưng khi nuốt qua cổ họng sẽ thấy vị ngọt thanh.

Với người Nghệ, bát chè xanh nặng tình làng xóm. Người Nghệ không uống nước chè một mình, ở một nhà cố định mà thay vào đó người dân trong làng luân phiên nhau nấu nước chè rồi mời cả xóm đến cùng uống và trò chuyện.

Bát nước chè xanh xứ Nghệ luôn nóng hổi, có màu vàng sóng sánh

Phong tục uống nước chè xanh khó xác định có từ thời nào chỉ biết có từ lâu rồi, truyền từ đời này sang đời khác trở thành một nét văn hóa của con người xứ Nghệ. 

Không chỉ có trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, phong tục uống nước chè của người Nghệ con đi vào thơ ca. Nhạc sĩ tài hoa An Thuyên đã từng đưa hình ảnh bát nước chè xanh xứ Nghệ vào ca khúc "Ca dao em và tôi" với với lời lẽ mộc mạc, chân tình của con người xứ Nghệ: "Bao ân tình mộc mạc làng quê, trưa nắng hè gọi nhau râm ran chè xanh". Hay như nhà thơ Huy Cận đã từng viết trong bài thơ "Gửi bạn người Nghệ Tĩnh": "Ai ơi cà xứ Nghệ; Càng mặn lại càng giòn; Nước chè xanh xứ Nghệ; Càng chát lại càng ngon"".

Dịp tết đến xuân về, dường như trong nhà của người Nghệ An đều nấu một ấm nước chè xanh để đãi khách. Quanh ấm nước chè, mọi người dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp về một năm mới ấm áp nghĩa tình, dồi dào sức khỏe, may mắn và thành công.