Tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công

Tình trạng "có tiền không tiêu được" tái diễn trong năm 2022 khi con số giải ngân vốn đầu tư công đến nay vẫn rất thấp. Theo số liệu mới nhất của Bộ Tài chính, tổng số vốn giải ngân đến ngày 30-9 là hơn 253.148 tỉ đồng, đạt 46,7% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Nhiều bộ, ngành, địa phương xin trả lại vốn

Theo Bộ Tài chính, 39/51 bộ, cơ quan Trung ương và 22/63 địa phương có tỉ lệ giải ngân đạt dưới mức trung bình của cả nước. Trong đó, 14 bộ, cơ quan Trung ương và 1 địa phương có tỉ lệ giải ngân dưới 20% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Một số cơ quan có tỉ lệ giải ngân thấp như Ban Quản lý Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bộ Y tế, Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam… Đáng chú ý, 2 địa phương được giao số vốn lớn nhất cả nước là Hà Nội, TP HCM đang thuộc nhóm có tỉ lệ giải ngân thấp, lần lượt là 33,6% và 25%.

Tương tự, giải ngân vốn đầu tư công là vốn nước ngoài năm 2022 cũng không mấy khả quan. Bộ Tài chính cho biết tỉ lệ giải ngân vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài trung bình cả nước rất thấp, mới chỉ đạt 15,48% kế hoạch. Trong đó, tỉ lệ giải ngân bình quân chung của các địa phương là 11,5%; của các bộ, ngành là 22,94%. Có đến 6 bộ, 8 địa phương có tỉ lệ giải ngân bằng 0% kế hoạch vốn.

Đặc biệt, tình trạng xin trả lại vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài cũng tái diễn vào năm nay. Bộ Tài chính cho biết cơ quan này nhận được văn bản đề xuất trả kế hoạch vốn năm 2022 của 17 bộ, địa phương với tổng trị giá là 6.827 tỉ đồng.

Cũng liên quan đến vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài là nguồn giải ngân chậm nhất trong tất cả các nguồn vốn. Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, cho biết có nhiều nguyên nhân, trong đó có lý do các dự án ODA vừa phải tuân thủ quy định của Chính phủ về đầu tư vừa phải tuân thủ các yêu cầu của nhà tài trợ.

Bộ Tài chính cho rằng tiến độ giải ngân vốn đầu tư công nguồn ODA có ảnh hưởng bởi dịch COVID-19, giá cả nguyên vật liệu xây dựng tăng cao. Bộ này nhấn mạnh nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc không có khối lượng hoàn thành để giải ngân; việc chuẩn bị dự án còn chưa tốt, khâu tổ chức thực thi còn yếu.

Về nguyên nhân chậm giải ngân vốn đầu tư công nói chung, bà Mai Thị Thùy Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Đầu tư - Bộ Tài chính, cho biết qua tổng hợp từ thực tế và báo cáo của các bộ, ngành, địa phương, có khoảng 25 loại tồn tại, vướng mắc, thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó phân thành 3 nhóm chính. Thứ nhất, vướng mắc liên quan thể chế, chính sách, chủ yếu về lĩnh vực đất đai, tài nguyên - môi trường, xây dựng, đấu thầu… Thứ hai, vướng mắc liên quan tổ chức triển khai thực hiện. Thứ ba, tính đặc thù của kế hoạch năm 2022.

TS Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, cho rằng giải ngân vốn đầu tư công chưa như kỳ vọng vì nhiều nguyên nhân, như: quy trình thủ tục rất phức tạp, nhất là liên quan giải phóng mặt bằng; tâm lý e ngại khi nhiều địa phương không muốn làm, không dám làm... Dù vậy, ông Lực tin rằng đầu tư công từ nay đến cuối năm sẽ được đẩy mạnh bởi đây là một trong những yếu tố quan trọng góp phần vào việc phục hồi kinh tế - xã hội.

Các bộ, ngành, địa phương cần nỗ lực giải ngân vốn đầu tư công trong những tháng cuối năm 2022. Trong ảnh: Thi công cao tốc Bắc - Nam. Ảnh: MINH PHONG

Ưu tiên các dự án bảo đảm khả thi

Theo chuyên gia kinh tế - PGS-TS Vũ Sỹ Cường (Học viện Tài chính), chi đầu tư giữ vai trò quan trọng trong phục hồi và phát triển kinh tế sau những ảnh hưởng của dịch COVID-19; áp lực giải ngân vốn từ nay đến cuối năm và cả năm 2023 là rất lớn.

Nhận định về kết quả giải ngân vốn đầu tư công năm nay, bà Mai Thị Thùy Dương nhấn mạnh Chính phủ cùng các bộ, ngành, địa phương quyết tâm giải ngân 100%. Tuy nhiên, căn cứ vào kết quả đến thời điểm hiện tại, Bộ Tài chính dự kiến hết năm nay, giải ngân đạt khoảng 88%. Trong khi đó, vốn nước ngoài chỉ hoàn thành trên 40% kế hoạch bởi gặp nhiều vướng mắc.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho rằng cần thực hiện nghiêm pháp luật về đầu tư công, đẩy nhanh và nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư các dự án. Bên cạnh đó, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong việc xử lý thủ tục về đầu tư công, như: thẩm định dự án đầu tư có cấu phần xây dựng, triển khai kiểm soát chi vốn trong nước và đơn rút vốn của các nhà tài trợ.

Đối với nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài, Bộ Tài chính đề nghị các bộ, địa phương chỉ đạo các chủ dự án, ban quản lý dự án thuộc và trực thuộc khẩn trương hoàn tất thủ tục về đầu tư, xây dựng; về di dân tái định cư, giải phóng mặt bằng để triển khai thực hiện dự án. Ngoài ra, rà soát việc phân bổ, tiến độ giải ngân của từng dự án, trên cơ sở đó điều chuyển kế hoạch sang các dự án khác trong nội bộ có tiến độ giải ngân tốt, còn thiếu vốn.

Trong khi đó, PGS-TS Tô Trung Thành (Trường ĐH Kinh tế Quốc dân) đề xuất cần xây dựng cơ chế đặc biệt để giám sát việc thực hiện giải ngân vốn đầu tư công trong giai đoạn hiện nay, nhằm bảo đảm việc giải ngân nhanh chóng nhưng có hiệu quả cao, tránh thất thoát, tham nhũng.