Vì sao chỉ phạt 45% tài sản bất minh?

Ngày 31-5, Quốc hội (QH) nghe và thảo luận tại tổ về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi). Nhiều đại biểu (ĐB) đã tranh luận sôi nổi một số nội dung, nhất là về đối tượng kê khai tài sản và việc xử lý tài sản tham nhũng.

Mở rộng đối tượng kê khai tài sản

Điểm mới của dự thảo luật là mở rộng đối tượng kê khai tài sản thuộc phạm vi điều chỉnh.

ĐB Hoàng Thanh Tùng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, đồng tình với phương án mở rộng đối tượng kê khai tài sản. Cụ thể, cán bộ công chức và viên chức từ phó phòng trở lên đều phải kê khai tài sản khi được bổ nhiệm lần đầu để phục vụ mục đích làm cơ sở dữ liệu. Còn từ giám đốc sở trở lên và những đối tượng làm công tác tổ chức cán bộ, công tác quản lý tài sản, tài chính công… thì phải kê khai tài sản hằng năm.

Ông Hoàng Thanh Tùng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, cho rằng với tài sản do tham nhũng mà có thì cần phải xử lý rất nghiêm Ảnh: NGUYỄN NAM

ĐB Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, cho rằng việc mở rộng đối tượng phải kê khai tài sản như quy định trong dự thảo luật vẫn chưa đủ, cần phải mở rộng hơn nữa. "Tham nhũng từ đâu? Từ dự án đầu tư, qua các công trình đầu tư công, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, mua sắm các thiết bị... Những việc đó có "sân sau, lợi ích nhóm". Tham nhũng tài sản nhà nước không chỉ đơn thuần những cán bộ nhà nước với nhau mà còn có trung gian" - ông Thanh nói.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) Nguyễn Văn Thể đồng tình mở rộng đối tượng kê khai tài sản. Ông Thể lập luận: "Hôm nay, anh là một cán bộ bình thường nhưng có thể 5, 10 hoặc 20 năm sau lại là cán bộ lãnh đạo. Do đó, phải theo dõi tài sản cán bộ ngay từ đầu để sau này có cơ sở xử lý cán bộ, nếu cán bộ đó vi phạm".

Theo ông Thể, nếu đợi đến lúc bổ nhiệm mới bắt phải kê khai thì rõ ràng sẽ có một khoảng trống rất lớn và việc kiểm soát tài sản cán bộ rất khó. Do đó, ngoài cán bộ công chức, viên chức thì tất cả cán bộ trong các doanh nghiệp nhà nước, các cơ quan tổ chức mà có sử dụng ngân sách nhà nước, quản lý tài sản nhà nước… cần phải kê khai tài sản.

Đồng tình với việc mở rộng đối tượng kê khai tài sản nhưng một số ĐB băn khoăn về quy định thu nhập tăng thêm đột biến từ 300 triệu đồng trở lên mới tiến hành xác minh, kiểm tra bản kê khai tài sản. Ông Hoàng Thanh Tùng đặt vấn đề: "Căn cứ vào đâu đưa ra ngưỡng 300 triệu đồng như vậy? 300 triệu đồng đối với thu nhập của cán bộ công chức khoảng 10-12 triệu đồng/tháng là rất lớn. Tại sao không quy định là 50 triệu mà lại là 300 triệu?".

Ở góc nhìn khác, Tổng Kiểm toán nhà nước (KTNN) Hồ Đức Phớc lưu ý: Luật vẫn nặng về tìm kiếm sai phạm thông qua kê khai tài sản, xem tài sản trú ẩn ở đâu mà nhẹ về phòng ngừa, ngăn chặn, phát hiện, xử lý. "Hiện thất thoát lớn nhất là khu vực công, các công trình, dự án, đất đai, thuế, tín dụng ngân hàng. Luật phải bịt được dòng thất thoát đó" - Tổng KTNN nói.

Người tham nhũng muốn đóng phạt

Đáng chú ý là dự thảo luật quy định tài sản kê khai không trung thực, không được giải trình một cách hợp lý sẽ xử lý bằng cách thu thuế thu nhập cá nhân hoặc xử phạt vi phạm hành chính cùng mức bằng 45% giá trị phần tài sản. Những lần dự thảo trước, quy định này gây ra nhiều tranh luận và gần như không được dư luận đồng tình vì nó bị cho là tạo kẽ hở cho tham nhũng phát sinh. ĐB Hoàng Thanh Tùng nói thẳng: "Cách này hơi dễ cho nhà nước nhưng lại chưa thể hiện sự tôn trọng hợp lý đối với quyền sở hữu tài sản của công dân".

Theo ông Tùng, với tài sản do tham nhũng mà có, cần phải thể hiện quan điểm một cách rõ ràng, phải xử lý rất nghiêm. "Nếu tiếp cận theo cách thức này thì với tài sản đúng là do tham nhũng, vô hình trung chúng ta cho phép hợp pháp hóa 55% phần còn lại thông qua hình thức thu 45% thuế hoặc xử phạt hành chính. Hơn nữa, thế nào là tài sản không giải trình được một cách hợp lý, cơ quan nào là trọng tài xem xét hợp lý hay không hợp lý?" - ông Tùng chỉ rõ.

Cũng phản đối cả 2 phương án xử lý tài sản không giải trình được nguồn gốc, ĐB Dương Ngọc Hải (TP HCM) nhấn mạnh: "Mặc dù là tài sản tăng thêm không giải trình được nhưng không thể nói là tài sản tham nhũng. Mặt khác, nếu đóng thuế thu nhập hoặc xử phạt vi phạm mà tài sản này là tham nhũng thực sự thì tức là hợp thức hóa. Nhiều người tham nhũng lại muốn vậy". Ông Hải cũng đề nghị nêu rõ cơ sở vì sao đánh thuế hoặc xử phạt vi phạm hành chính ở mức 45%.

Giải thích ý kiến thắc mắc của các ĐB, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho rằng đây là chế tài để xử lý tài sản không chứng minh được nguồn gốc hợp lý, không phải là tài sản bất hợp pháp, bất minh (!?). "Loại tài sản này không khẳng định là bất hợp pháp. Nếu bất hợp pháp thì xử lý tịch thu chứ cần gì phải thu thuế. Với phương án thu thuế, có thể xem đây là khoản thu nhập vãng lai và cũng không loại trừ khả năng tài sản này là bất minh, bất hợp pháp. Nếu qua tố cáo hay qua một vụ án hình sự, phát hiện được đây là tài sản bất hợp pháp thì thu ngay 55% còn lại" - ông Khái nêu rõ.

Về cơ sở lựa chọn mức xử lý 45% giá trị tài sản, ông Khái nói theo tính toán (có tham khảo Bộ Tài chính), mức thuế suất này tương đương với mức thuế suất trung bình là 15% (trong biểu thuế lũy tiến từng phần, dao động từ 5%-35%) và tiền phạt từ 1-3 lần số tiền thuế trốn theo quy định.