Tránh vết xe đổ khi khởi nghiệp

Chị Lê Thị Tú Uyên, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Xuất nhập khẩu đồ thủ công mỹ nghệ Yêu Thiên Nhiên (Natural Love), nổi tiếng trong cộng đồng khởi nghiệp với các sản phẩm thân thiện môi trường và xuất khẩu thành công. Thế nhưng, mới đây, chị thừa nhận đã gặp nhiều thất bại vì không thể lường hết những khó khăn của thị trường.

"Hành trình gây nghiện"

Chị Uyên cho biết gần đây, việc kinh doanh không thuận lợi do sản phẩm đã "xuống trend", chị gần như ngừng sản xuất. "Tôi đã khởi nghiệp với rất nhiều dự án và phá sản liên tục nên không còn bị sốc khi thất bại. Kinh tế đang khó khăn, tôi tạm thời "ngủ đông", chỉ duy trì những dự án kinh doanh nhỏ, đợi thị trường ấm lên mới tính tiếp" - chị bộc bạch.

6 tháng đầu năm 2024, những khó khăn của nền kinh tế thế giới lẫn trong nước tiếp tục bào mòn "sức khỏe" cộng đồng doanh nghiệp (DN). Báo cáo mới nhất của Tổng cục Thống kê cho thấy trong 6 tháng qua, 110.316 DN đã rút lui khỏi thị trường, tăng 10,3% so với cùng kỳ năm 2023. Phần lớn DN giải thể có thời gian hoạt động dưới 5 năm, tập trung chủ yếu ở quy mô vốn từ 0 đến 10 tỉ đồng.

Số liệu trên đã phản ánh thực trạng DN start-up "rụng như sung" trong cuộc sàng lọc khắc nghiệt của thị trường. Những DN còn bám trụ cũng phải co cụm lại hoặc xoay xở tìm hướng sản xuất - kinh doanh khác.

Anh Lê Thanh Dũng, Giám đốc Công ty TNHH TSIM, cho hay đội ngũ 5 người của DN này đang chia nhau chào bán phần mềm bệnh án điện tử cho các phòng khám đa khoa, chuyên khoa tại TP HCM. Đây là mảng kinh doanh mà công ty mới phát triển từ 3 tháng nay để thay thế mảng chính là gia công phần mềm đang rất èo uột.

Năm 2017, khi thương mại điện tử bắt đầu sôi động, anh Dũng nghỉ việc ở một công ty phần mềm, ra lập một sàn thương mại điện tử riêng. Cuối năm 2021, anh đóng sàn với khoản lỗ gần 1 tỉ đồng và thành lập TSIM, quay về đúng chuyên môn và nỗ lực duy trì DN đến nay.

Anh Dũng cho rằng khởi nghiệp là "hành trình gây nghiện", bởi dù rất cam go, thậm chí mất mát do thua lỗ nhưng một khi đã dấn thân, start-up sẽ tìm mọi cách "làm lại từ đầu" chứ không thể quay về làm công ăn lương như trước.

"Hơn 5 năm khởi nghiệp, tôi học được rất nhiều về cách quản trị kinh doanh, marketing, quản lý, có tầm nhìn tổng quan hơn về thị trường. Sau mỗi lần vấp ngã, tôi rút ra những bài học kinh nghiệm và có định hướng rõ ràng hơn cho tương lai" - anh Dũng bày tỏ.

Kiên trì học hỏi, sửa sai

Anh Hà Trọng Kha Vinh, người sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Công ty TNHH Trang trí nội thất và Xây dựng Vân Tay (VANTAYdecor) - Mentor tại cộng đồng cố vấn khởi nghiệp SME Mentoring 1on1, nhận xét phần lớn mô-típ khởi nghiệp tại Việt Nam là nhà sáng lập giỏi về chuyên môn, có sản phẩm hay dịch vụ mà họ cho rằng tốt, ra lập công ty.

"Họ tự tin vào chất lượng và sản phẩm, nghĩ rằng với chuyên môn giỏi sẽ giải quyết được những vấn đề phát sinh. Nhưng thực tế, khi DN đi vào vận hành thì phát sinh đủ thứ rắc rối. Trong năm đầu tiên, rất nhiều DN khởi nghiệp bị khủng hoảng, các đồng sáng lập mâu thuẫn, không có lợi nhuận. Chính DN của tôi cũng từng như vậy dù ban đầu rất tự tin" - anh Vinh nhớ lại.

Đến giờ, khi đã là Mentor, anh Vinh thường nhắc các start-up phải chuẩn bị tinh thần, trang bị kiến thức của người lãnh đạo DN để không bị sốc. "Thị trường Việt Nam khá "đỏ" - tức ở giai đoạn cạnh tranh khốc liệt. Nếu DN khởi nghiệp chọn sản phẩm, dịch vụ không mới thì phải có lợi thế vượt trội mới có cơ hội thành công" - Mentor SME Mentoring 1on1 nhận định.

Một số chuyên gia trong lĩnh vực hỗ trợ khởi nghiệp cũng khuyên nếu cần, người trẻ có thể khởi nghiệp nhiều lần để trưởng thành trong quá trình đó. Theo các chuyên gia, có đến 20% start-up thất bại trong năm đầu tiên, 50% thất bại trong 5 năm kế tiếp. Hầu hết các doanh nhân lớn, những ông chủ DN nổi tiếng đều trải qua nhiều lần thất bại.

Ông Lê Hùng Anh, được biết đến với biệt danh Shark Hùng Anh, từng thất bại 7 lần trước khi sáng lập và vận hành thành công tập đoàn đa ngành BIN Group. Ông kể lúc bắt đầu khởi nghiệp, ông nghĩ đâu làm đó, có ý tưởng là thực hiện một cách tự phát nên thất bại.

"Kinh doanh phải có sản phẩm, thị trường, con người, marketing, quản trị, chăm sóc khách hàng… và quan trọng là phải có lộ trình, kế hoạch rõ ràng. Nếu bạn trẻ có đủ đam mê, đủ kiến thức, kỹ năng, chuyên môn, phương pháp thì sẽ có cơ hội làm nên cái gì đó cho bản thân và xã hội" - Shark Hùng Anh nhìn nhận.

Vậy thì khởi nghiệp nên bắt đầu từ đâu? Trả lời câu hỏi này, chị Tú Uyên khuyên các bạn trẻ nên đi làm thuê trong ngành mà mình dự định khởi nghiệp. "Nếu muốn mở quán cà phê thì hãy xin làm phục vụ, quản lý quán. Chỉ sau thời gian ngắn, bạn sẽ biết bản thân có khả năng và phù hợp làm chủ một quán cà phê hay không" - chị lý giải.