Trao quyền tuyển sinh cho trường đại học

Ngày 26-9, Báo Người Lao Động tổ chức chương trình talkshow chủ đề: "Đổi mới tuyển sinh ĐH, CĐ năm 2026". Tại đây, các chuyên gia, đại điện đến từ các trường đã phân tích những mặt được cũng như hạn chế của kỳ tuyển sinh ĐH, CĐ năm 2025. Chương trình đã thảo luận đưa ra những giải pháp đổi mới cho mùa tuyển sinh ĐH năm 2026 tới cùng các năm tiếp theo, hướng đến một hệ thống tuyển sinh minh bạch, hiệu quả và công bằng hơn.

Tuyển sinh 2025: Nhiều gam màu xám

Kỳ tuyển sinh ĐH, CĐ năm 2025 cơ bản đã khép lại, theo đánh giá của chuyên gia và đại diện các trường ĐH thì đây là kỳ tuyển sinh có nhiều gam màu xám.

TS Nguyễn Quốc Chính, Giám đốc Trung tâm Khảo thí và Đánh giá chất lượng đào tạo - ĐHQG TP HCM, cho rằng kỳ tuyển sinh năm 2025 có nhiều thay đổi, trong đó có thay đổi mang tính tiếp nối, có thay đổi mang tính bước ngoặt. Những thay đổi này nhằm mục tiêu mang đến sự minh bạch và công bằng, thuận lợi cho thí sinh như không xét tuyển sớm giúp thí sinh tập trung nhiều hơn cho việc học tập cho đến thi hoàn tất chương trình lớp 12, việc xây dựng hệ thống xét tuyển chung mà không cần phải chọn phương thức xét tuyển cũng tạo thuận lợi cho thí sinh.

Tuy nhiên, những hạn chế của kỳ tuyển sinh lại nổi bật hơn kết quả đạt được. Đó là việc có nhiều thay đổi trong thời gian ngắn dẫn đến thí sinh bị động, hệ thống tuyển sinh cũng không có sự chuẩn bị tốt. "Nhiều thay đổi chưa được thử nghiệm dẫn đến trục trặc, trong đó nổi bật nhất là quy định quy đổi điểm giữa các phương thức xét tuyển - đây là thử nghiệm chưa mang tính khoa học" - TS Nguyễn Quốc Chính thẳng thắn cho biết mỗi phương thức xét tuyển có mỗi đặc thù riêng, việc quy về điểm chung mà không có sự nghiên cứu kỹ lưỡng khiến các cơ sở giáo dục ĐH, xã hội bối rối.

Những thay đổi về mặt chính sách của Bộ GD-ĐT đã tác động mạnh đến các trường ĐH. PGS- TS Nguyễn Văn Thụy, Trưởng Phòng Tuyển sinh và Truyền thông - Trường ĐH Ngân hàng TP HCM, cho rằng mỗi phương thức đều có tiêu chí đánh giá năng lực riêng, chính vì vậy, khi quy đổi về thang điểm chung khiến những người làm công tác tuyển sinh gặp nhiều khó khăn. Với phụ huynh và thí sinh, việc quy đổi điểm càng khó hiểu. "Mục đích của những thay đổi rất tích cực nhưng thời gian thực hiện quá nhanh nên xảy ra vài sự cố đáng tiếc" - PGS-TS Nguyễn Văn Thụy, nhìn nhận.

ThS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Trưởng Ban Truyền thông Trường ĐH Quốc tế (ĐHQG TP HCM), cho biết Trường ĐH Quốc tế không nằm ngoài tác động của việc thay đổi của kỳ tuyển sinh năm 2025. Do vậy, trong quá trình tư vấn tuyển sinh, nhà trường nỗ lực rất nhiều trong việc hướng dẫn học sinh, phụ huynh hiểu được cách đặt nguyện vọng hợp lý, các mốc thời gian quan trọng. Chỉ cần sai một bước là có thể xuất hiện hiệu ứng domino, tình huống xấu nhất là thí sinh bị trượt ĐH oan do không tỉnh táo trong đặt nguyện vọng.

Khó hiểu với những câu hỏi khảo sát!

Mới đây, tại Hội nghị giáo dục ĐH năm 2025 nhằm nhìn lại kết quả năm qua và xác định nhiệm vụ cho năm tới, Bộ GD-ĐT đã phát phiếu khảo sát về tuyển sinh ĐH từ năm 2026 tới đại biểu của hơn 200 trường ĐH. Trong đó, với xét tuyển bằng học bạ THPT, Bộ GD-ĐT đưa ra 2 phương án là bỏ hoặc tiếp tục sử dụng. Trong phiếu thăm dò, Bộ GD-ĐT còn lấy ý kiến về số lượng nguyện vọng với mỗi thí sinh. Bộ đưa ra 3 phương án để các trường cho ý kiến, gồm: tối đa 5, 10 nguyện vọng hoặc tiếp tục không giới hạn số nguyện vọng.

TS Nguyễn Quốc Chính cho biết ông rất khó hiểu khi bộ đưa ra khảo sát trên. Về xét học bạ, dù có trường này, trường kia ưu ái cho học sinh điểm học bạ tốt để tăng tính cạnh tranh khi tham gia xét tuyển nhưng trên bình diện chung kết quả học bạ là dữ liệu tốt để các trường làm căn cứ xét tuyển vì đó là kết quả của 3 năm học. Bộ lấy ý kiến bỏ hay dùng điểm học bạ có khác gì phủ nhận kết quả học bạ trong khi xét tốt nghiệp THPT có tới 50% điểm từ học bạ?. "Học bạ là kết quả của 3 năm học trong khi kết quả kỳ thi tốt nghiệp THPT chỉ là kết quả của vài giờ làm bài, rất khó hiểu khi Bộ GD-ĐT đưa ra khảo sát này" - TS Chính băn khoăn.

Về số lượng nguyện vọng, Bộ GD-ĐT lấy ý kiến nên giới hạn 5, 10 nguyện vọng hay không giới hạn như hiện nay, TS Nguyễn Quốc Chính cho rằng việc thí sinh phải đăng ký nhiều nguyện vọng phản ánh sự bất ổn về chính sách. Số lượng nguyện vọng không làm ảnh hưởng đến xét tuyển, khi chính sách ổn định thì số lượng nguyện vọng sẽ không nhiều. "Tôi lấy làm tiếc là khi Bộ GD-ĐT lấy ý kiến 5-10 nguyện vọng hay không giới hạn vì điều đó ảnh hưởng đến quyền lợi thí sinh" - ông Chính nêu quan điểm.

Ban hành quy chế tuyển sinh sớm nhất có thể

Theo yêu cầu của Bộ GD-ĐT, các trường ĐH phải hoàn tất đề án tuyển sinh 2026 trong tháng 10-2025 để công bố sớm cho thí sinh. Tuy nhiên, các trường cho biết đang chờ bộ ban hành quy chế tuyển sinh năm 2026 thì mới "ra" được đề án riêng.

ThS Dương Thị Kim Phượng, Giám đốc Trung tâm Tư vấn Tuyển sinh Trường ĐH Giao thông Vận tải TP HCM, cho biết hằng năm, trường rất muốn xây dựng đề án tuyển sớm để công bố đến thí sinh nắm bắt và có sự chuẩn bị tốt nhưng trước khi Bộ GD-ĐT công bố quy chế thì các đề án tuyển sinh chỉ là dự thảo và sẽ thay đổi khi quy chế của Bộ GD-ĐT thay đổi. "Việc công bố thông tin tuyển sinh rồi lại phải thay đổi sẽ làm khó thí sinh" - ThS Phượng cho biết.

Thực tế các năm, Bộ GD-ĐT luôn đề nghị các trường sớm công bố đề án tuyển sinh để thí sinh, phụ huynh được rõ nhưng bộ lại luôn chậm trễ trong công bố quy chế như năm 2025, mãi đến cuối tháng 3 bộ mới công bố quy chế với nhiều thay đổi.

TS Nguyễn Quốc Chính cho rằng yêu cầu cấp thiết hiện nay là Bộ GD-ĐT cần ban hành Quy chế tuyển sinh ĐH sớm nhất có thể. Chỉ khi có khung pháp lý chính thức từ bộ, các trường ĐH mới có căn cứ để xây dựng và công bố đề án tuyển sinh chi tiết, đưa thông tin đến thí sinh một cách đầy đủ và kịp thời nhất.

Ngoài ra, để nâng cao tính tự chủ của các trường ĐH và giảm bớt gánh nặng hành chính trong công tác tuyển sinh, cần xem xét lại một số quy định. Các chuyên gia, đại diện các trường ĐH đề xuất bỏ quy tắc quy đổi điểm tương đương. "Nếu vẫn áp dụng việc quy đổi điểm tương đương, tôi tin chắc việc xét tuyển sẽ tiếp tục gặp nhiều khó khăn" - TS Chính nhận định.

Ngoài ra, việc dồn toàn bộ quy trình xét tuyển vào một thời điểm duy nhất đang tạo ra áp lực quá tải không cần thiết lên cả hệ thống, nhà trường, thí sinh và phụ huynh.

Các chuyên gia cho rằng đã đến lúc nhìn nhận thực tế, mỗi trường ĐH có chủ trương tuyển sinh riêng và mỗi phương thức xét tuyển đều có giá trị riêng, phù hợp với đặc thù của nhóm ngành nhất định, không cần thiết phải bỏ phương thức xét tuyển sớm.