Hề Xuân Hinh: “Vất vả là số kiếp của mình”

Hơn 40 năm chọc cười khán giả, ở tuổi U60, Xuân Hinh mới có live show đầu tiên của mình vào ngày 5-10, tại Hà Nội.

Dốc sức cho live show để đời

Xuân Hinh cho biết để chuẩn bị cho live show để đời này, ông đã sút mất 2 ký. Suốt mấy tháng nay, ông dốc sức cho đêm diễn có thời lượng 3 giờ với đầy đủ những vai ghi lại sự nghiệp suốt gần 40 năm của mình.

Nhắc Xuân Hinh, người ta nghĩ ngay đến anh Cu Sứt trong tiết mục chèo cùng tên, anh phu xe trong “Người ngựa, ngựa người”, Lý Toét trong “Lý Toét xử kiện”… Gần 40 năm làm nghề, Xuân Hinh thành công với nhiều vở diễn, trong đó có không ít vai giả gái. Thời còn học trong trường sân khấu - điện ảnh, Xuân Hinh đã hóa thân thành các nhân vật nữ tiêu biểu của sân khấu chèo, từ Xúy Vân giả dại, Thị Kính đa đoan đến cô Mầu lẳng lơ, xinh đẹp. Ngoài khả năng giả gái, Xuân Hinh nổi tiếng với các vai hề chèo. Chính những vai diễn kinh điển của loại hình nghệ thuật truyền thống này đã cùng ông trên mọi nẻo đường phục vụ khán giả, từ nông thôn đến thành thị, đất liền đến hải đảo, trong nước đến nước ngoài.

Bước sang tuổi 56, khán giả vẫn thấy một Xuân Hinh đầy đam mê với sân khấu. Thoáng thấy ông tô son trát phấn trong bộ áo tứ thân điệu đà, ngay sau đó đã trở thành một ông già với áo pull, quần lửng sành điệu; sang cảnh khác, ông lại trở về với lớp hóa trang quen thuộc của hề chèo. Xuân Hinh bảo mình có rất nhiều điều ấp ủ trong cuộc đời nghệ thuật. Chèo nói riêng và nghệ thuật truyền thống nói chung đang gặp nhiều khó khăn, khán giả trẻ không thực sự mặn mà nên nghệ thuật dân tộc bị mai một. “Nhưng tôi muốn khẳng định nghệ thuật dân tộc là của quý, có người quý ít và có người quý nhiều nhưng chừng nào người Việt không còn thì nghệ thuật dân tộc mới mất” - nghệ sĩ Xuân Hinh khẳng định.

Phải mới mẻ thì mới tự tin

Sinh ra và lớn lên ở Bắc Ninh, những làn điệu quan họ thấm vào máu chàng trai nghèo ở huyện Gia Bình từ nhỏ. Năm 1977, cậu học sinh 17 tuổi trúng tuyển vào Đoàn Dân ca quan họ Bắc Ninh. Mê quan họ, cứ nghĩ gắn cả đời mình với làn điệu Kinh Bắc nhưng cuộc đời chẳng ai biết đến chữ ngờ. Xuân Hinh bảo ông đi hát mãi, chẳng ăn thua gì, rồi một ngày thấy Trường Sân khấu Điện ảnh lần đầu tuyển sinh khoa chèo, thế là khăn gói quả mướp đi thi rồi ra Hà Nội học. “Tính tôi nó thế. Không bao giờ thỏa mãn với cái mình đang có. Cứ phải thay đổi, mày mò, làm mới cả những cái đã cũ, đã làm mãi đi rồi. Chỉ có vợ là nhất định không thay thôi” - Xuân Hinh tếu táo.

Diễn viên Xuân Hinh

Ông bảo càng học càng mê, càng mê thì càng nghiện. Được giữ lại trường làm giảng viên nhưng Xuân Hinh từ chối, ông lên sân khấu phục vụ khán giả bằng những làn điệu chèo và sự sáng tạo không ngừng nghỉ mỗi ngày của mình. Danh hài tự ví mình như con ong thợ, tỉ mẩn, cầu toàn. “Tôi may mắn khi trời cho làm một nghệ sĩ hề chèo nhưng khán giả xem mãi một thứ, cho dù hay vẫn sẽ thấy nhàm. Tôi cứ lọ mọ, tìm tòi. Năm nào cũng phải có dăm thứ mới mẻ, lúc ấy mới tự tin lên sân khấu được. Người cầu toàn là người vất vả. Tôi chọn vất vả như cái số kiếp của mình” - Xuân Hinh tâm sự và cho biết khán giả xem ông diễn thì ai cũng cười nhưng để làm được điều đó, ông không ít lần phải khóc. Với Xuân Hinh, những thứ không phải của mình sáng tạo ra thì chỉ là “của thiên trả địa”.

Còn sức khỏe, còn diễn

Sân khấu Việt Nam hiện nay hiếm người nào có được cái duyên như Xuân Hinh. Duyên không chỉ trên sân khấu mà duyên cả ở ngoài đời. Xuân Hinh bảo cuộc sống bây giờ nhiều lo toan quá, nhiều chuyện khiến người ta nhăn trán, nhíu mày. Vì thế, được cười sảng khoái chính là được sống vui, cho dù trong chốc lát. Mà thiên hạ ai chả thích vui, ai chả yêu quý cái người mang lại niềm vui cho họ. Do đó, điều ước duy nhất của ông bây giờ là có sức khỏe để diễn, để mang tiếng cười đến cho bà con khán giả. “Tôi luôn nghĩ mình là người cả đời được ăn lộc tiền nhân. Vậy nên còn sức khỏe, minh mẫn, ông trời cho còn đủ thời gian và khán giả còn yêu quý, Xuân Hinh sẽ còn diễn” - ông tâm sự…

Theo Xuân Hinh, suốt mấy chục năm gắn bó với nghệ thuật, ông nhớ mãi những sân khấu quê đơn sơ. Bà con ăn cơm sớm kéo đến để còn xem Xuân Hinh bằng da bằng thịt, xin chụp ảnh cùng. Đó là những phút giây hạnh phúc nhất đối với người nghệ sĩ.

Từng vật vã kiếm sống

Nổi danh là “Vua hài đất Bắc”, cát-sê luôn rất cao nhưng ít người biết Xuân Hinh đã phải trải qua những giai đoạn vô cùng khó khăn. Nhà nghèo, bố mẹ lại đông con, ông phải bươn chải ngược xuôi nhiều nghề từ trẻ để có tiền. Thời còn trai trẻ, ông theo bạn bè tập tọng đi buôn. Cứ cuối tuần là ra xe đò ngược lên miền trên, đi buôn hai chiều, đủ cả, thượng vàng hạ cám từ quần áo, đồ dùng, kim chỉ cho người vùng cao, măng, mộc nhĩ, chó mèo, lợn gà xuôi xuống đồng bằng. Lúc ấy không ngại ngùng, xấu hổ gì cả, chỉ miễn sao có tiền đi học. Chuyến lãi bù chuyến lỗ. Rồi ông buôn cả vàng, vào rất sâu trong rừng, đổi áo quần, mắm muối cho dân đào vàng để lấy vàng cám mà họ đãi được ở suối, mang về bán cho thợ kim hoàn ngay gần trường. Nam nghệ sĩ bảo ông từng đi buôn từ nhỏ đến to. Có những lần thuê cả một chiếc xe tải cà tàng chở măng, mộc nhĩ, nấm hương về xuôi bán. Xe về đến quê là 2 giờ sáng. Tài xế dừng ở đầu làng, mình ông với 5-6 bao hàng to nặng đứng giữa đường, lếch thếch lôi từng cái bao 50 kg vào tập kết ở nhà dân cách đó mấy trăm mét. Hì hục như thế giữa đêm khuya thanh vắng, rồi gật gù nằm giữa mấy cái bao ấy mà trông kẻo mất...

“Nhịn” vợ để êm ấm cửa nhà

Được cả khán giả và đồng nghiệp ghi nhận về tài năng, Xuân Hinh còn được hâm mộ bởi có một gia đình hạnh phúc với vợ đẹp, con cái giỏi giang. Ông kể đầy tự hào rằng vợ mình là “gái phố cổ”, không hiểu thế nào mà lại mê cái lão nghệ sĩ nghèo kiết xác!

Vợ Xuân Hinh lo toan mọi việc trong nhà để chồng thỏa chí tang bồng, chấp nhận cả những cơn “điên nghề” của ông, khi 2-3 giờ sáng vẫn tập tành, dựng vở. Xuân Hinh nói gia đình “thuyền xuôi một bến, nước chảy một dòng” là do ông biết “nhịn”. “Mình nhịn là êm ấm cửa nhà. Bà ấy giận bỏ đi đâu thì ai nấu cho ăn. Thuê người giúp việc thì tốn kém lắm” - nghệ sĩ hài hước khoe về gia đình hạnh phúc. Ông bảo nhà mình lúc nào cũng vui như Tết, cô con gái lớn đang học bên Mỹ ngành truyền thông, còn cậu con trai năm nay học lớp 12. Hai con đều có năng khiếu nghệ thuật nhưng ông không ép các con theo nghiệp của bố.

“Tôi tôn trọng sở thích của con, ép chúng sao được, chúng thích gì thì làm đó. Cậu con trai học xong phổ thông, nếu thích vào đại học thì tôi cho học; còn nếu làm nghề khác, tôi cũng đồng ý” - Xuân Hinh khẳng định.