Đề án "Xây dựng khán giả trẻ cho sân khấu": Chấn hưng nghệ thuật

Từ ngày 1-3, hoạt động biểu diễn sân khấu sẽ trở lại bình thường tại TP HCM. Trong bối cảnh sàn diễn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là nghệ thuật truyền thống đã và đang lao đao trong tiếp cận, thu hút khán giả trẻ, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đang hoàn thiện đề án "Xây dựng khán giả trẻ cho sân khấu", nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng khó tính của khán giả thông qua tác phẩm và xây dựng mô hình đặc trưng của sân khấu từng vùng miền đến với khán giả trẻ.

Thay đổi tư duy

Năm 2020 đánh dấu một năm chưa từng có đối với lịch sử sân khấu và các hoạt động nghệ thuật. Trong đó, gần nửa đầu năm trôi qua không có chương trình biểu diễn sân khấu nào được tổ chức bởi ảnh hưởng của dịch Covid-19 và đây cũng là giai đoạn để sân khấu nhìn lại, tìm kiếm hướng đi mới.

Cảnh trong vở kịch “Dạ cổ hoài lang” - một tác phẩm thu hút đông đảo khán giả trẻ của TP HCM

NSND Trịnh Thúy Mùi, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, trong buổi làm việc với Liên chi Hội Sân khấu khu vực TP HCM, cho biết đề án "Xây dựng khán giả trẻ cho sân khấu" đã được ban chấp hành nhất trí cao, từng khu vực sẽ thiết kế mô hình đưa sân khấu đến với khán giả trẻ. Bà nhấn mạnh: "Sân khấu nghệ thuật càng bị đẩy vào thế khó, người làm sân khấu càng phải dẹp bỏ tư tưởng than vãn, mà bắt tay vào thực hiện ngay những việc cần thiết để vận dụng nhiều sáng tạo độc đáo, đưa sân khấu trở lại với những đêm diễn chật kín khán giả, trong đó có số đông khán giả trẻ". 

Theo bà Thúy Mùi, các nghệ sĩ vùng miền đã có một "khoảng lặng" cần thiết để nhìn lại hoạt động của chính mình. Từ đầu tháng 3-2021, nhiều hoạt động biểu diễn sân khấu sẽ trở lại bình thường, đây là lúc mọi người cần có sự thay đổi tư duy về làm nghệ thuật.

Từ giữa tháng 5-2020, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã có một chiến dịch hỗ trợ các nhà hát đỏ đèn, với việc cho phép các nhà hát trung ương đưa những tác phẩm tiêu biểu nhất biểu diễn tại Nhà hát Lớn (TP Hà Nội). Tuy nhiên, đó chưa phải là hướng đi bền vững để xây dựng khán giả trẻ cho sàn diễn. 

Theo NSND Trần Minh Ngọc, nếu dựng và diễn theo lối mòn, phát vé mời để khán giả đến nhà hát xem thì đừng than thở vì sao khán giả không mua vé. Bởi các đơn vị nghệ thuật của bộ phải đi đầu trong việc thay đổi tư duy làm vở chất lượng và chạm được tới cảm xúc của công chúng trẻ. "Để đạt được chuẩn mực đó, phải đầu tư, nâng cấp ngay từ khâu kịch bản, hình thức dàn dựng và điều cần thiết chính là gieo vào lòng khán giả trẻ từ các cấp độ học vấn khái niệm về thánh đường sân khấu" - NSND Trần Minh Ngọc chia sẻ.

Chăm chút "Sân khấu học đường"

Theo PGS-TS Trần Trí Trắc, nghệ thuật sân khấu Việt Nam chưa thoát khỏi tình trạng "khủng hoảng khán giả trẻ" khi thị hiếu thẩm mỹ của nghệ sĩ chưa tìm được quỹ đạo chung với khán giả trẻ hôm nay. "Tôi cho rằng khán giả là một trong những thành tố nội sinh cơ bản của nghệ thuật sân khấu nhưng lâu nay ít được quan tâm so với tác giả, đạo diễn, diễn viên… Muốn chấn hưng lại nghệ thuật sân khấu, trước hết nên đầu tư chiến lược cho khán giả trẻ bằng giáo dục thẩm mỹ sân khấu ngay từ trong học đường" - PGS-TS Trần Trí Trắc nói.

Với cách làm lâu nay theo kiểu áp đặt, đưa đến trường học các chương trình biểu diễn ngoại khóa đơn điệu, chưa đi vào chiều sâu để tạo tính tương tác. Để "Xây dựng khán giả trẻ cho sân khấu" thì sân khấu học đường thật sự đóng vai trò nâng cao giá trị con người qua việc tham gia tích cực các hoạt động văn hóa - nghệ thuật, trong đó mô hình sân khấu học đường và tác phẩm dành cho đúng độ tuổi rất quan trọng. 

NSND Trịnh Thúy Mùi cho rằng với cách làm mới trong đề án tiếp cận khán giả trẻ, các chương trình "Sân khấu học đường" cần được đầu tư, chăm chút đúng với tiêu chí của từng vùng miền, đồng thời các đơn vị nghệ thuật sẽ dàn dựng tác phẩm đúng chuẩn dành cho khán giả trẻ, hướng đi này sẽ giúp nghệ thuật sân khấu tăng cường phát triển nguồn lực khán giả trẻ.

NSND Trần Ngọc Giàu, Chủ tịch Hội Sân khấu TP HCM, đánh giá trong xã hội phát triển, khán giả trẻ ngày nay am hiểu về công nghệ, có trình độ kiến thức nên họ có nhiều lựa chọn về hình thức giải trí, thưởng thức nghệ thuật. Do đó, đổi mới tư duy xây dựng khán giả không thể áp đặt mà phải hướng đến sự hấp dẫn để kéo khán giả trẻ đến sân khấu. Đây là nhiệm vụ sống còn của các loại hình nghệ thuật sân khấu hiện nay.

Bên cạnh đó, nhiều nhà chuyên môn cho rằng phải phân khúc khán giả trẻ trên một biểu đồ chuẩn xác. Đề án sẽ giao cho từng khu vực thiết kế mô hình xây dựng khán giả trẻ theo cách của mình nhưng tính chủ động tìm đến với khán giả trẻ không nằm ở sự ban phát. Làm sao phải tiếp cận dần nhưng không biến chất về nghệ thuật của từng loại hình sân khấu vùng miền mới là cốt lõi. Làm được điều này, rất cần sự đối thoại và phản biện trong mỗi đề án đưa sân khấu vùng miền đến với khán giả trẻ.