Món "xà bần" sau Tết

"Xà bần", cả xóm đều nghèo nhưng sau Tết nhà ai cũng có món này. Nó là món "thập cẩm", có nghĩa là những món ăn mặn còn dư sau mấy bữa Tết đều được ụp hết vào xoong, đem kho. Đừng chê đồ thừa đồ mót nha! Cũng đừng nghĩ hâm đi hâm lại sẽ hôi ê, ăn mất ngon. Không phải đâu, món "thập cẩm" này ngon cực. Cái ngon của "xà bần" là cái ngon của sự nghèo. Nghèo nên chắt chiu, không hoang phí, của đâu của bỏ, vậy là có món xà bần - tôi nghĩ vậy.

Minh họa: HOÀNG ĐẶNG

"Xà bần" là những đĩa thịt bị chê (mỡ). Mỡ được kho với măng, dưa cải, đậu ve, hỗn hợp đó khi được hâm lại nhiều lần sẽ mềm ra, quyện vào nhau, hết ngấy mà dậy mùi thơm phức với vị ngòn ngọt, chua chua, beo béo. Khỏi phải nói, một nồi cơm nóng hổi và một tô "xà bần" là "cháy" cơm luôn - ngày 3 bữa đều "xà bần" nhưng không ớn. Đặc biệt ngon là bánh tráng cuốn "xà bần", ngon tới mức... cạn lời. Ngon đến nỗi không chờ tới bữa cơm, chừng nửa buổi là chị em lén mẹ nhúng bánh tráng cuốn "xà bần". Thi nhau cuốn, đứa nào cũng vác cuốn bánh bằng cổ tay, vừa đi vừa nhẩn nha ăn. Nếu thấy nồi "xà bần" sắp hết thì hối mẹ mua thêm ít thịt ba chỉ, măng và ít dưa cải về kho tiếp, kéo dài thêm niềm sung sướng được ăn "xà bần" một đoạn nữa. Không giải thích được. Cũng nhiêu nguyên liệu ấy, cũng chế biến như vậy nhưng xoong "xà bần" đó vẫn không "chất" như xoong "xà bần" 3 bữa Tết. Tôi nghĩ chắc vì thiếu hương vị Tết nên "xà bần" hết ngon.

***

Tôi cũng không nhớ lần cuối cùng mình được ăn "xà bần" là bao giờ nữa (không chỉ tôi mà mấy anh chị cũng thế). Lần nào Tết về thăm mẹ, câu chuyện của chị em tôi cũng có xoong "xà bần" ngày nhỏ. Vừa kể vừa tấm tắc khen ngon rồi muốn được ăn cuốn bánh tráng "xà bần" to bằng bắp tay. "Khó gì đâu nồi "xà bần" - mẹ chen vào như vậy. Đúng là không khó mà thành khó. Cuộc sống bây giờ khấm khá nhưng tất bật nên cứ làm đâu ăn đó, những nghi lễ cúng kiếng ngày Tết cũng được tiết chế nhiều nên dù Tết được ăn những món cao lương nhưng sau Tết lại không có xoong "xà bần" như thuở hàn vi. Nên mỗi khi 3 ngày Tết qua đi, quanh tôi vẫn phảng phất hương vị beo béo, ngòn ngọt của xoong "xà bần" nhà nghèo ngày xưa.