"Trách nhiệm xã hội" của người nổi tiếng: Không thể xem nhẹ!

PGS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội - cho rằng những phát ngôn gây sốc hay những hành động phản cảm đang khiến nhiều người nhận được sự quan tâm, giúp họ trở nên nổi tiếng và nổi tiếng hơn. Tuy nhiên, khi tiếp xúc nhiều với tiêu cực, những người trẻ bị ảnh hưởng rất nhiều đến nhân cách, sự trưởng thành và cả tương lai của chính họ.

Tai tiếng từ người nổi tiếng

Ngọc Trinh (là người mẫu và diễn viên, sinh năm 1989, ngụ TP Thủ Đức - TP HCM) và mô tô trở thành "từ khóa" trên mạng xã hội mấy ngày nay. Từ cuối tháng 9-2023, trên trang cá nhân Ngọc Trinh đăng tải những đoạn clip ghi lại cảnh cô điều khiển chiếc mô tô kèm những pha tạo dáng nguy hiểm khi di chuyển trên một cung đường ở TP HCM. Phòng CSGT TP HCM và Đội CSGT - Trật tự Công an TP Thủ Đức đã tạm giữ các mô tô liên quan trong những video do Ngọc Trinh đăng tải và lập biên bản xử phạt Ngọc Trinh. Ngày 19-10, Ngọc Trinh bị khởi tố và bắt tạm giam về tội "Gây rối trật tự công cộng", quy định tại điều 318 Bộ Luật Hình sự.

Trưa ngày 21-10, mạng xã hội xôn xao hình ảnh anh em xiếc Quốc Cơ - Quốc Nghiệp cùng một hãng xe thực hiện đoạn clip quảng cáo cả hai không đội mũ bảo hiểm khi điều khiển xe, chồng đầu lên nhau trên xe... Giữa lúc vụ việc Ngọc Trinh bị tạm giam còn "nóng hổi", hành động diễn xiếc của Quốc Cơ - Quốc Nghiệp trở thành đề tài bàn tán sôi nổi trên mạng xã hội. Trước phản ứng dữ dội của cư dân mạng, phía nhãn hàng đã lên tiếng: "Màn trình diễn này được thực hiện bởi nghệ sĩ biểu diễn chuyên nghiệp trong một khu vực được kiểm soát hoàn toàn. Vui lòng không thử theo dưới bất kỳ hình thức nào".

Ngọc Trinh và những pha tạo dáng nguy hiểm với mô tô gây bức xúc dư luận. (Ảnh cắt từ clip)

Sau đó, nhãn hàng này đã tháo bỏ clip quảng cáo của Quốc Cơ - Quốc Nghiệp trên tất cả nền tảng mạng xã hội. Dù đã có kết luận rằng đoạn clip được quay khi đã bảo hộ kỹ lưỡng và cũng có cảnh báo, song cư dân mạng vẫn bức xúc vì đoạn clip được phát không có kèm hình ảnh hậu trường.

Trước đó, ca sĩ Sơn Tùng M-TP từng bị phạt 70 triệu đồng vì phát hành MV "There’s no one at all" và phải gỡ video nhạc khỏi các nền tảng số bởi thông điệp tiêu cực của MV (có nhiều cảnh đuổi bắt, đập phá, bạo lực, tự tử…). Mạng xã hội cũng đã ồn ào khi không đồng tình bức ảnh Hoa hậu Đền Hùng Giáng My ngồi trên mái nhà cổ kính ở Hội An (Quảng Nam). UBND TP Hội An đã yêu cầu gỡ bỏ bức ảnh đó, đồng thời mời những người liên quan đến chấn chỉnh. Theo lãnh đạo TP Hội An, hình ảnh Hoa hậu Đền Hùng Giáng My ngồi trên nóc nhà phố cổ là phản cảm.

Cựu người mẫu Trang Trần cũng từng bị Sở Thông tin và Truyền thông (TT-TT) TP HCM phạt 7,5 triệu đồng vì phát ngôn không chuẩn mực trên mạng xã hội. Gần đây, sự việc người nổi tiếng nhận làm quảng cáo vô tội vạ trên mạng xã hội cũng trở thành vấn đề nhức nhối. Vẫn chưa có những trường hợp bị xử phạt vì quảng cáo sai chất lượng sản phẩm, nhưng nhiều nghệ sĩ nổi tiếng đã khiến khán giả mất lòng tin.

Cần trang bị kiến thức về trách nhiệm xã hội

Các chuyên gia cho rằng người nổi tiếng có tầm ảnh hưởng xã hội nhất định, sự xuất hiện của họ gắn với mỗi sản phẩm được quảng cáo sẽ tác động không nhỏ tới suy nghĩ và quyết định của người tiêu dùng. Khi người nổi tiếng tham gia quảng cáo cho các sản phẩm, dịch vụ kém chất lượng, sẽ có một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng vì tin tưởng nên đã mua, sử dụng những sản phẩm ấy để rồi gánh chịu những hậu quả không mong muốn. Điều này càng trở nên nguy hiểm khi người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật về những sản phẩm liên quan đến sức khỏe con người.

Nhạc sĩ Tiến Luân bức xúc: "Với một người bình thường còn phải có trách nhiệm với xã hội nói gì đến những người là nhân vật giải trí, là người nổi tiếng. Điều đáng buồn là khi nói người nổi tiếng phải có trách nhiệm với xã hội, không ít người lại hỏi: Vì sao? Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến những hệ lụy đáng tiếc trong thời gian qua của không ít người nổi tiếng đã truyền tải những thông điệp tiêu cực trong các sản phẩm nghệ thuật, đến quảng cáo "láo" sản phẩm, PR cho những sản phẩm vi phạm pháp luật như xem tử vi, tiền ảo… đến tự tung tự tác trong hành vi, động thái".

Anh em xiếc Quốc Cơ - Quốc Nghiệp không đội mũ bảo hiểm khi điều khiển xe, chồng đầu lên nhau trên mô tô (dù được xác nhận bảo hộ kỹ lưỡng và giám sát) gây bức xúc dư luận. (Ảnh cắt từ clip)

"Người nổi tiếng nhận được nhiều đặc quyền, ưu ái hơn người thường nên việc họ phải có trách nhiệm với xã hội là chuyện đương nhiên. Sự ảnh hưởng của người nổi tiếng với công chúng rất lớn nên việc cẩn trọng từ lời ăn tiếng nói đến hành động để không gây ra những ảnh hưởng tiêu cực là điều quan trọng tiên quyết trong công việc lẫn cuộc sống" - nhạc sĩ Tiến Luân nêu.

Một góc nhìn khác, nhạc sĩ Võ Thiện Thanh cho rằng những người nổi tiếng cần phải được trang bị thêm kỹ năng và kiến thức về trách nhiệm xã hội. Cùng với đó, các bộ quy tắc ứng xử của nghệ sĩ hay ứng xử trên không gian mạng cần phải được thực thi một cách nghiêm túc. Đây cũng chính là cách thức tốt nhất để bảo vệ hình ảnh của chính họ.

Cuối năm sẽ có "quy trình xử lý nghệ sĩ vi phạm"

Theo PGS Bùi Hoài Sơn, bên cạnh việc điều chỉnh hệ thống pháp luật cho phù hợp với thời đại, cần bổ sung thêm công cụ để bao quát tốt hơn những sai phạm, trong đó yếu tố con người vô cùng quan trọng. "Chúng ta có xã hội số, kinh tế số, văn hóa số thì cần có những con người quản lý các lĩnh vực đó" - PGS Bùi Hoài Sơn nói.

Thêm vào đó, ông Sơn cũng cho rằng nếu mỗi người có ý thức thông báo về những tin xấu đến các cơ quan chức năng sẽ góp phần tạo ra môi trường tốt để chúng ta phát triển văn hóa, con người. "Nhiều người nổi tiếng đã bị nhắc nhở và xử lý nghiêm khi có sai phạm trên mạng xã hội. Dù chưa hạn chế được triệt để nhưng rõ ràng những sự răn đe kịp thời sẽ là lời cảnh báo để bất cứ ai cũng cần có ý thức thượng tôn pháp luật, dù ở đời thực hay trên không gian mạng" - PGS Bùi Hoài Sơn bày tỏ quan điểm.

Quy trình xử lý nghệ sĩ, người có ảnh hưởng trên mạng vi phạm pháp luật, trái thuần phong mỹ tục hiện đang được Bộ TT-TT và Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) phối hợp xây dựng. Theo đó, những nghệ sĩ, người có ảnh hưởng vi phạm bộ quy tắc ứng xử cho người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật, không trung thực trong quảng cáo, cung cấp sai thông tin tới công chúng thì ngoài xử lý theo quy định pháp luật, hai bộ đưa vào diện xem xét kiểm soát hạn chế hình ảnh, hoạt động.

Dự kiến, Bộ TT-TT sẽ lập một danh sách nghệ sĩ vi phạm. Bộ VH-TT-DL dựa trên danh sách này và mức độ vi phạm chuẩn mực đạo đức, vi phạm quy định trong bộ quy tắc ứng xử dành cho người hoạt động nghệ thuật, sẽ có hình thức thông tin, phối hợp với các cơ quan liên quan, các cơ quan báo - đài để kiểm soát sự hiện diện của những nghệ sĩ này, từ sự xuất hiện trên phương tiện thông tin đại chúng đến các hoạt động xã hội.

PGS Bùi Hoài Sơn cho hay quy trình xử lý người nổi tiếng, nghệ sĩ vi phạm sẽ lấp được những khoảng trống trong vấn đề xử lý các vi phạm ở lĩnh vực này. Tuy nhiên thực tế, việc thiết lập danh sách đen (Black list) những nghệ sĩ, người nổi tiếng vi phạm, được đánh giá là không đơn giản vì liên quan đến con người. Nếu hình thức xử phạt không phù hợp sẽ ảnh hưởng đến nghề nghiệp và danh dự của nghệ sĩ.

Ông Nguyễn Thanh Sơn, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ VH-TT-DL, cho biết hiện Bộ VH-TT-DL đã phối hợp với Bộ TT-TT xây dựng xong dự thảo quy trình xử lý, kiểm soát đối với các trường hợp nghệ sĩ quảng cáo sai sự thật hay không tuân thủ quy tắc ứng xử, lấy ý kiến Bộ Công an, Bộ Tư pháp, các cấp có thẩm quyền và chờ phê duyệt. Dự kiến, cuối năm nay sẽ hoàn tất.

Bà Ninh Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở, thừa nhận thời gian qua có nhiều nghệ sĩ nổi tiếng tham gia quảng cáo mà không kiểm chứng chất lượng sản phẩm. Theo bà Hương, đối với những trường hợp này, cơ quan nhà nước sẽ "áp" những chế tài chặt hơn.

Dự thảo Luật Quảng cáo sửa đổi sẽ đưa ra quyền và trách nhiệm của người truyền tải sản phẩm quảng cáo có uy tín, nghĩa là không chỉ nghệ sĩ mà những người có uy tín cũng sẽ được định nghĩa và đưa vào dự thảo sắp tới.