"Vua phá bom" 4 lần được gặp Bác

Những ngày này, khi cả nước đang hướng tới ngày kỷ niệm 70 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (7.5.1954 - 7.5.2024), chúng tôi tìm về nhà cụ Cao Xuân Thọ (SN 1927; ngụ xã Hoằng Giang, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa) để được nghe kể về những ngày tháng hào hùng của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, làm nên chiến thắng "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu".

Lao vào lửa đạn

Dù năm nay đã gần 100 tuổi, tóc bạc lưng còng, sức khỏe đã yếu nhiều nhưng khi được hỏi về những ngày tháng cùng đồng đội vào sinh ra tử nơi chiến trường, ký ức về những ngày ra trận bỗng ùa về với người lính, người thanh niên xung phong (TNXP) Cao Xuân Thọ.

Ông nhớ từng con đường, từng vị trí, từng hình dáng quả bom... ở ngã ba Cò Nòi - nơi được xem là tử huyệt lên chiến trường Điện Biên Phủ ngày ấy.

Ông kể năm 1946, khi mới tròn 19 tuổi, ông rời quê hương Thanh Hóa, xung phong vào Đội tự vệ Thủ đô. Hai năm sau, chàng trai trẻ Cao Xuân Thọ tình nguyện ra chiến trường trong lực lượng của Đại đoàn 308, sau làm nhiệm vụ quân báo tại Cao - Bắc - Lạng và tham gia chiến dịch Thu - Đông.

Tháng 3-1949, ông được cử sang Trung Quốc học quân báo. Sau khi về nước, gia nhập TNXP tham gia chiến dịch Hòa Bình, Thượng Lào và Điện Biên Phủ.

"Để chuẩn bị cho chiến dịch Điện Biên Phủ, năm 1953, đoàn TNXP được thành lập với mật danh đoàn X-P. Khi đó, đoàn đã thành lập đội phá bom nổ chậm, dọn đường cho bộ đội. Tôi được tin tưởng cử làm Đội trưởng Đội phá bom Đại đội 404 (thuộc Đội 40). Đội được giao phụ trách phá bom, thông đường tại ngã ba Cò Nòi và đường ngầm Hát Lót (Sơn La). Đây là nơi giao nhau của những con đường huyết mạch vào Điện Biên Phủ, nên được xem là tử huyệt mà tất cả những người ra trận đều phải vượt qua" - ông Thọ kể.

Trong suốt chiến dịch Điện Biên Phủ, ngã ba Cò Nòi là điểm nối giữa Quốc lộ 41 (Quốc lộ 6 ngày nay) với Quốc lộ 13, là một thung lũng hẹp và sâu, hai bên là đồi đất, nằm ở tọa độ rất thuận lợi cho không quân Pháp đánh phá. Tất cả mọi hoạt động chi viện lực lượng, vận chuyển vũ khí, lương thực, dân công từ Yên Bái sang, từ đồng bằng Bắc Bộ lên Điện Biên Phủ đều phải qua điểm nút ngã ba trọng điểm này.

Đây cũng chính là điểm yếu mà quân địch đã biết nên liên tục tập trung hỏa lực để đánh phá nhằm chặt đứt con đường huyết mạch duy nhất lên Điện Biên Phủ.

"Ngã ba Cò Nòi lúc nào cũng chìm trong bom đạn. Cứ hơn 10 phút, máy bay địch lại nhào tới ném bom bắn phá. Có ngày chúng ném xuống đây 300 quả bom các loại, với trọng lượng 69 tấn thuốc nổ. Tôi cùng 2 người nữa nhận nhiệm vụ theo dõi, bám chốt xác định cho chính xác vị trí bom đã thả xuống, sau đó cắm cờ cảnh báo và tìm cách phá bom" - người cựu binh nhớ lại.

Ông Thọ cho biết dù lúc đó máy bay địch đánh phá liên tục nhưng những người lính trong Đội phá bom 404 vẫn lao vào lửa đạn cắm cờ, phá bom. Có thời điểm ông và đồng đội chưa phá xong loạt bom nổ chậm vừa rải thì loạt bom mới được máy bay giặc ném xuống. Bom chồng bom, thi nhau phát nổ. Khói lửa ngập trời. Núi rừng bị cày xới khắp nơi. Nhiều chiến sĩ ngã xuống, thân thể hòa với đất đá, bom đạn. Bản thân ông Thọ trong lúc đang phá bom thì quả bom phát nổ, ông bị đất đá vùi lấp. Tuy sống sót nhưng ông đã bị gãy 3 đốt sống lưng.

Dù nguy hiểm, khó khăn, cái chết có thể đến bất cứ lúc nào, song ông Cao Xuân Thọ cùng đồng đội vẫn ngày đêm bám đường với quyết tâm "TNXP còn thì mạch máu giao thông được giữ vững". Nhờ đó, tuyến đường qua ngã ba Cò Nòi luôn thông suốt để bộ đội ta thẳng tiến lên Điện Biên Phủ.

Truy điệu sống người đi phá bom

Hồi tưởng về những ngày sát cánh cùng đồng đội, ông Thọ cho biết đi phá bom thì xác định là chết. Chính vì thế, ông đã được đồng đội truy điệu sống tới 4 lần trước khi đi làm nhiệm vụ.

"Với những người lính như chúng tôi lúc đó, lòng căm thù giặc rất lớn. Cái chết xem nhẹ như lông hồng, nên sau mỗi lần hoàn thành nhiệm vụ, thấy mình vẫn còn sống là may mắn lắm rồi, vì trong số những người được truy điệu sống như tôi, đã có người đi mãi không về" - ông Thọ bùi ngùi.

Cũng theo lời kể của ông Thọ, trong đời binh nghiệp của mình, có rất nhiều ký ức mà ông không bao giờ có thể quên được. Trong đó, có một lần ông uống nước mắm, ngâm mình dưới nước trong giá rét để phá bom. Đó là vào một ngày tháng 3-1954, đơn vị được báo có bom nổ chậm nằm dưới suối sâu, cách đường ngầm Tà Vài gần 4 m.

Theo chỉ thị của cấp trên, đơn vị phải phá quả bom này trước 18 giờ để bộ đội và ô tô kéo pháo có thể an toàn đi qua.

"Lúc này, đồng chí Trần Văn Cam lặn xuống một lúc thì phải ngoi lên vì nước quá lạnh. Tôi chợt nhớ kinh nghiệm của người dân quê mỗi lần đi biển, liền chạy vào trung tâm chỉ huy xin vài lít nước mắm, tôi uống liền 3-4 ngụm rồi lặn xuống tìm quả bom. Sau một hồi ngụp lặn, tôi phát hiện quả bom nằm trong vách đá dưới độ sâu khoảng 4 m" - đôi mắt ông Thọ bỗng ngân ngấn.

"Sau khi tìm thấy mục tiêu, tôi lên bờ nói với đồng đội buộc dây rừng vào lưng tôi trước khi lặn. Chúng tôi thống nhất khi tôi ốp được bộc phá vào ngòi, dòng dây cháy chậm xong sẽ giật dây 3 lần để anh em kéo lên bờ. Sau 20 phút kích nổ, một tiếng nổ vang trời, cột nước cao tung tóe hàng chục mét. Cầu Tà Vài được thông đường, thông xe an toàn. Sau lần phá bom đó, tổ tôi được tặng thưởng Huy chương Chiến công, riêng tôi vinh dự được nhận Huân chương Quân công hạng ba" - ông Thọ kể.

Toàn chiến dịch, Đội trưởng Đại đội phá bom 404 Cao Xuân Thọ đã phá được hơn 100 quả bom các loại, vinh dự 3 lần được Bác Hồ tặng huy hiệu của Người. Đặc biệt, với những đóng góp cho đất nước, năm 2014, ông Cao Xuân Thọ được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân.

Vinh dự lớn lao

Được một lần gặp Bác Hồ là vinh dự lớn lao của mỗi đời người. Với ông Cao Xuân Thọ, ông không chỉ được 4 lần gặp Bác mà còn được Người trực tiếp gắn Huân chương Quân công hạng ba lên ngực. Trong tâm trí "vua phá bom" Cao Xuân Thọ vẫn nhớ như in những lần được gặp Bác Hồ.

"Lần đầu tiên tôi gặp Bác là vào tháng 12-1953. Lúc đó, tôi cùng đồng đội về Chiến khu Việt Bắc dự Đại hội Chiến sĩ thi đua yêu nước. Khi tôi vừa vào hội trường được một lúc, bỗng có tiếng reo lên: "Bác đến, Bác đến". Sau đó, cả hội trường im lặng để nghe Bác nói chuyện, căn dặn các chiến sĩ" - ông Thọ kể.

"Khoảnh khắc lần đầu được gặp Bác tôi vẫn nhớ cho tới tận bây giờ. Bác nói với chúng tôi rằng các chú được chuyển sang đoàn TNXP trung ương, công việc có khó khăn, chiến đấu phải hy sinh xương máu nhưng Bác tin các chú là người đầu tàu gương mẫu nên sẽ vượt qua được những khó khăn, thử thách. Rồi Bác nhờ đồng chí Vũ Kỳ gắn Huy hiệu Bác tặng cho 3 chúng tôi là Cao Xuân Thọ, Nguyễn Văn Kích và Nguyễn An Tiêm. Những lời nói ân cần, những cử chỉ thân mật, những dặn dò của Bác... từ đó đã trở thành động lực để tôi luôn cố gắng vượt qua khó khăn, gian khổ" - ông Thọ nhớ lại.

Lần thứ 2 ông Thọ được gặp Bác là sau chiến dịch Điện Biên Phủ. Trong chiến dịch này, ông vừa chỉ huy vừa trực tiếp phá, thu gom được trên 100 quả bom các loại, lăn lộn ở những nơi nguy hiểm nhất để làm đường phá bom, như ngã ba Cò Nòi, cầu Tà Vài, cầu Hát Lót, đèo Pha Đin…, những thành tích này đã giúp ông Thọ tiếp tục được gặp Bác Hồ.

Ông kể: "Gặp Bác, Bác khen thành tích về phá bom nổ chậm ở Điện Biên Phủ của các chú là rất tốt. Đồng chí hiệu trưởng đã ca ngợi các chú, các chú là tấm gương để sinh viên được học tập tại chỗ. Nói đến đó, Bác chia quà cho chúng tôi rồi cùng chúng tôi hát bài "Đoàn kết là sức mạnh".

Năm 1955, đơn vị của ông Thọ được phân công làm đường từ tỉnh Lai Châu đến biên giới Trung Quốc. Đường mới hoàn toàn, núi cao hiểm trở, thiếu thốn mọi bề, rau không có, lương thực thiếu. Lúc này, ông Thọ đang là Đại đội phó C415 TNXP của Đội 34+40. Nhớ lời dạy của Bác Hồ là "thực túc binh cường", đơn vị ông đã phát động phong trào xây dựng doanh trại, tăng gia nuôi lợn, gà, trồng rau.

Tới kỳ thu hoạch, đơn vị đã cử ông cùng 3 người mang 10 kg su hào, 1 cây cải sen nặng 12 kg về Hà Nội biếu Bác và đây là lần thứ 3, ông được gặp Bác. "Khi đến Phủ Chủ tịch, chúng tôi được đồng chí Vũ Kỳ thư ký của Bác ra đón. Bác rất vui khi nhận quà của đơn vị, rồi khen chúng tôi không những bảo vệ, làm đường giỏi, phá bom giỏi mà sản xuất cũng rất giỏi" - ông Thọ phấn chấn.

Lần cuối cùng ông Thọ vinh dự được gặp Bác là dịp dự Đại hội Anh hùng chiến sĩ thi đua Công - Nông - Binh toàn quốc, tháng 6-1956. Tại đại hội, ông Thọ cùng đồng đội đã được Bác Hồ bắt tay và khen ngợi.