AIC và hành trình thâu tóm 230 gói thầu tại TP HCM

Như Báo Người Lao Động đã thông tin, TAND TP HCM mở phiên tòa xét xử bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn, cựu Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Tiến bộ Quốc tế (AIC); ông Lê Hồng Sơn, cựu Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) TP HCM; ông Lê Hoài Nam, cựu Phó Giám đốc Sở GD-ĐT TP HCM, cùng 13 đồng phạm về tội "Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng" vào ngày 9-12 sắp tới.

Hé lộ cách thức dựng "quân xanh" để trúng thầu

Theo cáo trạng của VKSND TP HCM, từ năm 2011- 2017, thông qua mạng lưới các công ty "sân sau" và sự thông đồng với một số cá nhân có trách nhiệm tại các đơn vị đầu tư, Công ty AIC đã thâu tóm 230 gói thầu thuộc lĩnh vực giáo dục, y tế và môi trường tại TP HCM, với tổng giá trị hơn 686 tỉ đồng.

Hành vi được mô tả trong cáo trạng cho thấy một quy trình khép kín từ tạo chủ trương, thẩm định giá, lập hồ sơ mời thầu, cài tiêu chí, loại đối thủ, trúng thầu, nghiệm thu và thanh toán. Mỗi bước đều được "sắp đặt" để AIC luôn là đơn vị thắng thầu.

Trong hệ sinh thái của mình, AIC sử dụng nhiều pháp nhân phụ thuộc và đối tác (như Công ty CP Mopha, Công ty CP Tư vấn Công nghệ cao, Công ty CP Thiết bị y tế và Môi trường…) làm "quân xanh". Những công ty này tham gia đấu thầu chỉ để hợp thức hóa tính cạnh tranh, còn kết quả luôn hướng về AIC. Bằng cách này, AIC trúng 230 gói thầu trong vòng 6 năm, gây thiệt hại lớn cho ngân sách nhà nước.

Lĩnh vực giáo dục: 131 gói thầu có thiệt hại

Riêng trong lĩnh vực giáo dục, từ năm 2012 - 2017, AIC trúng 134 gói thầu tại 89 trường THPT cùng phòng giáo dục 23 quận/huyện, tổng giá trị hơn 270 tỉ đồng. Kết luận định giá xác định 131 trong số này có thiệt hại, tổng cộng hơn 142,6 tỉ đồng. Phần lớn các gói thầu được thực hiện theo hình thức mua sắm trực tiếp.

Một trong những ví dụ điển hình là gói thầu "Mua sắm trang thiết bị phục vụ dạy ngoại ngữ" năm 2012, do Sở Giáo dục và Đào tạo làm chủ đầu tư, gây thiệt hại hơn 763 triệu đồng.

Năm 2012, khi Chính phủ phân bổ kinh phí chương trình mục tiêu quốc gia cho TP HCM, Sở GD-ĐT được giao thực hiện dự án tăng cường dạy và học ngoại ngữ, trong đó có 2,5 tỉ đồng để mua sắm thiết bị.

Theo hồ sơ, Sở GD-ĐT đã chỉ định thầu tư vấn và thẩm định giá cho hai công ty. Công ty thẩm định đưa ra giá thiết bị dạy học ngoại ngữ 185 triệu đồng/bộ (mức giá được đánh giá là bất thường so với thực tế). Ngay sau đó, Sở phê duyệt hồ sơ mời thầu với các tiêu chí năng lực đủ chặt chẽ để loại bỏ các đối thủ "không như ý".

Đúng như dự liệu, khi mở thầu vào tháng 11-2012, có 4 doanh nghiệp nộp hồ sơ, nhưng 3 đơn vị bị loại vì "không đáp ứng năng lực tài chính, kinh nghiệm", chỉ còn lại AIC được đề nghị trúng thầu với giá 2,378 tỉ đồng. Hội đồng thẩm tra của Sở GD-ĐT thống nhất kết luận AIC trúng thầu.

Chỉ trong thời gian chưa đầy một tháng, tất cả các bước từ thương thảo, ký hợp đồng, giao hàng, nghiệm thu đến thanh toán đều hoàn tất. Ngày 29-12-2012, Kho bạc Nhà nước TP HCM đã giải ngân toàn bộ số tiền theo hợp đồng vào tài khoản của AIC.

Kết luận điều tra xác định giá trị thiết bị bị nâng khống, quy trình lựa chọn nhà thầu vi phạm nghiêm trọng quy định của Luật đấu thầu, dẫn đến thiệt hại hơn 763 triệu đồng cho ngân sách.

Gói thầu nói trên chỉ là một phần nhỏ trong tổng số 230 gói thầu mà AIC đã trúng tại TP HCM bằng cùng một phương thức. Đó là dựng lên hệ thống "quân xanh", cài tiêu chí để loại đối thủ thật, và lợi dụng kẽ hở trong quản lý đấu thầu.

Hồ sơ vụ án cho thấy tại nhiều đơn vị, quy trình đấu thầu bị biến thành thủ tục mang tính hình thức, phụ thuộc hoàn toàn vào thẩm quyền phê duyệt của một số cá nhân.