Cấm ghi hình tại nơi tiếp dân có trái luật?

Trước đó, ngày 3-1, UBND TP Hà Nội ban hành nội quy do ông Nguyễn Đức Chung, Chủ tịch UBND TP, ký về việc tiếp công dân (TCD) tại trụ sở TCD TP Hà Nội.

Quy định phù hợp

Theo văn bản, ngoài các quy định chung đối với công dân (CD) đến trụ sở TCD, có quy định CD "không được quay phim, chụp ảnh, ghi âm, ghi hình cán bộ (CB) TCD khi chưa xin phép".

Ông Nguyễn Đức Chung lý giải sở dĩ đưa quy định này áp vào nội quy là để hạn chế tình trạng một số người đi theo người nhà đến trụ sở TCD nhưng lại dùng các thiết bị bí mật ghi âm, ghi hình rồi về cắt xén nội dung đưa lên mạng phục vụ những mục đích khác. Ông Chung cũng cho biết tất cả phòng TCD trên địa bàn TP Hà Nội đều đã được trang bị camera ghi âm, ghi hình, nếu người dân có yêu cầu muốn trích xuất lại thì CB sẽ trích xuất đầy đủ, công khai, minh bạch và có biên bản bàn giao.

Ông Phạm Chí Công, Trưởng Ban TCD Hà Nội, khẳng định: "Trong Luật TCD không ghi rõ quy định nhưng trong thẩm quyền, lãnh đạo TP hay chủ tịch quận, huyện được phép quy định nội quy TCD. Trong nhiều trường hợp, TCD chỉ mới tiếp chứ chưa giải quyết gì nhưng nhiều người lợi dụng quay phim, chụp ảnh đưa lên mạng nhằm mục đích xấu. Việc TP đưa ra nội quy như vậy là bình thường và nhằm giải quyết các vấn đề của người dân một cách tốt hơn, tạo ra môi trường làm việc chuyên nghiệp, nghiêm túc. Quy định này hoàn toàn không làm mất tính dân chủ, không xâm phạm quyền lợi hay ảnh hưởng đến người dân".

Còn theo ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng Ban TCD trung ương (Thanh tra Chính phủ), quy chế không được quay phim, chụp ảnh tại trụ sở TCD trung ương khi chưa được sự đồng ý của người phụ trách trụ sở đã được Tổng Thanh tra Chính phủ ban hành từ lâu. Điều quan trọng nhất là thái độ của CB khi làm việc với người dân. Nếu CB cư xử đúng mực, người dân sẽ thấy việc ghi âm, ghi hình là không cần thiết.

Đồng quan điểm, ông Bùi Văn Xuyền, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, cho rằng quy định của UBND TP Hà Nội không hoàn toàn cấm người dân ghi hình CB tiếp dân. Về cơ bản, khi quay phim, ghi âm, chụp ảnh tại trụ sở TCD, cơ quan nhà nước phải xin ý kiến người có thẩm quyền, cụ thể là CB TCD nên quy định này là phù hợp.

Theo ông Xuyền, đối với cơ quan nhà nước, việc TCD phải dựa trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc công khai, minh bạch, dân chủ theo đúng tinh thần của Luật TCD. Việc người dân ghi âm, ghi hình có xin phép và nhận được sự đồng ý thì việc đó vẫn thực hiện được. Còn việc sử dụng những hình ảnh, video đó như thế nào, vào mục đích gì thì CD phải chịu trách nhiệm trước của pháp luật.

Ghi nhận tại Ban TCD TP HCM, bảng nội quy TCD tại trụ sở quy định rõ CD đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh không được tự ý sử dụng phương tiện ghi hình, ghi âm, chụp hình, treo băng rôn, biểu ngữ khi chưa được sự cho phép của người có thẩm quyền. Một CB TCD ở đây cho biết nội quy TCD ra đời căn cứ trên Luật TCD năm 2013.

Công dân đến cơ quan nhà nước giải quyết thủ tục hành chính. (Ảnh chỉ có tính minh họa) Ảnh: HUY THANH

Trái luật?

Theo luật sư (LS) Võ Đan Mạch (Đoàn LS TP HCM), căn cứ vào quy định của pháp luật hiện hành, đặc biệt là Hiến pháp năm 2013, Luật TCD năm 2013, Nghị định 64/2014/NĐ-CP hướng dẫn Luật TCD..., việc UBND TP Hà Nội ban hành quy định trên là không phù hợp, trái với quy định của Hiến pháp, của luật, ảnh hưởng đến quyền của CD.

"Hiến pháp năm 2013 quy định CD có quyền giám sát hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước, hoạt động của CB, công chức trong quá trình thi hành công vụ. Như vậy, trên tinh thần của Hiến pháp, CD được làm những gì pháp luật không cấm. Luật TCD năm 2013 quy định: TCD là việc cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân đón tiếp để lắng nghe, tiếp nhận khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của CD; giải thích, hướng dẫn cho CD về việc thực hiện khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo đúng quy định của pháp luật; việc TCD phải bảo đảm công khai, dân chủ, kịp thời; thủ tục đơn giản, thuận tiện; giữ bí mật và bảo đảm an toàn cho người tố cáo theo quy định của pháp luật; bảo đảm khách quan, bình đẳng, không phân biệt đối xử trong khi TCD (điều 3 khoản 2 Luật TCD 2013). Theo đó, hành vi chụp ảnh, ghi hình của CD khi CB tiếp dân không bị pháp luật cấm" - LS Mạch phân tích.

Cũng theo LS Mạch, việc CB TCD là quan hệ hành chính nhà nước, không phải quan hệ dân sự thông thường và không thuộc phạm vi bí mật đời tư. Luật không quy định cấm quay phim, chụp ảnh nhưng cấm việc sử dụng hình ảnh bất hợp pháp. Nếu CD cố ý "quay phim, chụp ảnh" nhằm đưa thông tin phiến diện, phát tán trên mạng xã hội, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của cá nhân người bị đăng tải, lợi dụng vào đó kích động quần chúng… thì đó là hành vi phạm pháp, sẽ bị xử lý theo Luật An ninh mạng vừa có hiệu lực hoặc có thể bị xử lý hình sự. Như vậy, cơ chế để xử lý hành vi sử dụng hình ảnh, bản ghi âm không đúng đã được pháp luật quy định bảo vệ.

Ngoài ra, LS Mạch cho rằng việc chụp ảnh, quay phim còn là chứng cứ quan trọng để người dân có thể khiếu nại hoặc khởi kiện nếu cơ quan nhà nước không thực hiện đúng quy định của pháp luật. Qua đó, người dân sẽ có cơ sở để bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

LS Trương Anh Tú (Đoàn LS TP Hà Nội) cũng cho rằng theo nguyên tắc chung thì quy tắc trong ủy ban chỉ áp dụng cho CB, công chức, viên chức trong ủy ban đó, còn để áp dụng cho CD thì phải là theo quy định của pháp luật.