Cần sửa đổi quy định tiền lương, thù lao tại doanh nghiệp nhà nước

Hiện nay, theo Luật Quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước đầu tư vào sản xuất - kinh doanh tại doanh nghiệp (DN) - gọi tắt là Luật 69-2014, nguyên tắc xác định, chi trả tiền lương, thù lao, tiền thưởng đối với người quản lý (NQL) và kiểm soát viên (KSV) được quy định: Đối với NQL, căn cứ hiệu quả hoạt động sản xuất - kinh doanh, xếp loại DN và mức độ hoàn thành nhiệm vụ. Đối với KSV, căn cứ mức độ hoàn thành nhiệm vụ, hiệu quả hoạt động sản xuất - kinh doanh của DN.

Từ Luật 69-2014, Luật DN-2020 và các luật liên quan, Chính phủ đã ban hành Nghị định 159/2020/NĐ-CP về quản lý người giữ chức danh và người đại diện phần vốn nhà nước tại DN. Ngoài một số nội dung quy định chung thì việc đánh giá đối với NQL DN nhà nước và KSV có sự khác nhau. NQL (điều hành hoạt động DN) thì căn cứ vào việc điều hành và kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh, thông qua kết quả xếp loại DN. KSV (kiểm soát quá trình quản lý, điều hành hoạt động của NQL) thì chỉ căn cứ vào việc đánh giá DN trong việc chấp hành các quy định của pháp luật, điều lệ DN, ý kiến chỉ đạo của cơ quan đại diện chủ sở hữu và cấp có thẩm quyền; việc chấp hành, tuân thủ chỉ đạo của cơ quan đại diện chủ sở hữu đối với KSV.

Theo Nghị định 52/2016/NĐ-CP (Nghị định 52) và Thông tư 27/2016/TT-BLĐTBXH (Thông tư 27), việc xác định quỹ tiền lương, thù lao kế hoạch, thực hiện và quỹ tiền thưởng hằng năm của NQL và KSV được căn cứ vào kế hoạch, kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh của DN. Tuy nhiên, căn cứ các quy định hiện hành, những quy định tại Nghị định 52 và Thông tư 27 không còn phù hợp thực tiễn; không còn phù hợp với một số loại hình DN, nhất là DN hoạt động mang tính đặc thù, thuộc lĩnh vực độc quyền tự nhiên theo quy định của Chính phủ.

Vì vậy, cần sớm có sự xem xét, nghiên cứu để điều chỉnh, bổ sung, thay thế hoặc hướng dẫn thực hiện các vấn đề đang vướng mắc, chưa phù hợp quy định và thực tiễn. Cụ thể:

Nghị định 52 căn cứ Luật DN-2014 và Bộ Luật Lao động 2012 đã hết hiệu lực (hiện áp dụng Luật DN-2020, Bộ Luật Lao động 2019), nên Thông tư 27 cũng không còn phù hợp.

Nguyên tắc xác định, trả tiền lương, thù lao, tiền thưởng đối với NQL giống như đối với KSV là không còn phù hợp. Hiện nay, KSV đã độc lập và 2 hoạt động quản lý, điều hành của NQL với hoạt động kiểm soát của KSV là khác nhau. KSV không còn thuộc sự quản lý của DN, hoạt động của KSV là độc lập. Vì vậy, việc DN xác định, xây dựng, trình phê duyệt quỹ tiền lương, thù lao, tiền thưởng của KSV là không có căn cứ và đủ thông tin để thực hiện, cũng như thẩm quyền phân cấp và trách nhiệm.

Đối với DN hoạt động mang tính đặc thù, thuộc lĩnh vực độc quyền tự nhiên thì được quản lý theo quy định đặc thù riêng.

Theo quy định hiện nay về lập báo cáo tài chính, kiểm toán; trình đánh giá và xếp loại DN, NQL phê duyệt báo cáo tài chính… thì việc lập, trình phê duyệt quỹ tiền lương, thù lao, tiền thưởng thực hiện năm trước và quỹ tiền lương, thù lao kế hoạch cho NQL, kể cả của KSV và người lao động sẽ không kịp được trong quý I. Cần xem lại quy trình, quy định về thời gian lập, trình và phê duyệt các hồ sơ, báo cáo nêu trên để bảo đảm sự phù hợp.

Ngoài ra, theo điều 8 Nghị định 47/2021/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật DN, "Cơ quan đại diện chủ sở hữu thành lập một đơn vị chuyên trách hoặc giao nhiệm vụ cho một đơn vị hoặc cá nhân thuộc cơ quan đại diện chủ sở hữu làm đầu mối theo dõi, giám sát, đánh giá, tổng hợp và xử lý các công việc liên quan đến hoạt động, quản lý, chế độ chính sách của ban kiểm soát, KSV".

Qua nghiên cứu, tìm hiểu, nhiều KSV đang rất tâm tư và lúng túng trong thực hiện nhiệm vụ của mình. Cơ quan thẩm quyền cần nghiên cứu sớm việc thành lập, quy định rõ hơn về cơ quan quản lý hoạt động đối với KSV, để tạo điều kiện thuận lợi cho họ trong quá trình hoạt động.