Chuyện hẻm và quy hoạch mở rộng hẻm: Giải pháp hạn chế dùng vốn ngân sách

KTS Nguyễn Đình Hòa:

Kết hợp giải pháp quy hoạch - tài chính

Hẻm gắn liền với cuộc sống của người dân TP HCM (khoảng hơn 85% người dân cư trú trong các căn nhà trong hẻm). Nhiều tuyến hẻm hiện hữu có lộ giới rất nhỏ (dưới 2 m), không bảo đảm các quy định về môi trường sống, an toàn thoát hiểm và phòng chống cháy nổ. Nhiều hộ dân mong muốn được mở hẻm nhưng họ không thể tự đứng ra thực hiện.

Trong khi đó, nguồn kinh phí thực hiện cải tạo và phát triển đô thị còn nhiều hạn chế. Bên cạnh đó, chính quyền chưa thật sự tập trung, quan tâm đúng mức để tổ chức thực hiện công tác mở hẻm trong quá trình quản lý, cải tạo và phát triển đô thị.

Để thực hiện việc mở rộng hẻm, TP HCM nên tái khởi động các chương trình, dự án cải tạo và nâng cấp đô thị bằng nguồn kinh phí được tài trợ từ các quỹ đầu tư, tổ chức phi chính phủ. Tích cực thực hiện giải pháp hợp tác giữa chính quyền, người dân và doanh nghiệp để tạo nguồn lực đất đai và kinh phí.

Cụ thể, người dân hiến đất mở hẻm tự cải tạo - chỉnh trang nhà ở sau khi mở hẻm. Chính quyền hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục điều chỉnh cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cấp phép xây dựng, hoàn công. Trường hợp khó khăn về kinh tế, không có khả năng tự xây dựng, chỉnh trang nhà ở sau khi hiến đất mở hẻm thì cần xem xét hỗ trợ kinh phí.

Đối với hộ dân đã góp toàn bộ đất để thực hiện việc mở hẻm, cần được ưu tiên lựa chọn hình thức hoán đổi bằng căn hộ tái định cư có chất lượng môi trường sống tốt hơn ngay trong dự án chung cư.

Chính quyền sau khi có quỹ đất sạch do người dân đóng góp để mở hẻm kết hợp đầu tư xây dựng khu chung cư, tiến hành đấu giá đầu tư xây dựng khu chung cư theo quy mô thiết kế đã được xem xét phê duyệt. Chủ đầu tư trúng đấu giá dự án có trách nhiệm đầu tư xây dựng - bàn giao căn hộ chung cư tái định cư theo đúng số lượng và chất lượng đã cam kết.

Đặc biệt, với doanh nghiệp đã và đang phát triển các dự án bất động sản trong khu vực (cần mở đường, cần quỹ đất để phát triển dự án), vận động họ cung cấp quỹ nhà - đất ở để hoán đổi và tái định cư với giá hợp lý cho các hộ dân bị ảnh hưởng việc mở hẻm.

Chính quyền cũng nên cho phép điều chỉnh quy hoạch cục bộ tại mỗi khu dân cư hiện hữu cải tạo cần mở hẻm, để phát triển một khu chung cư trung - cao tầng với mục đích chính là giải quyết nhu cầu tái định cư cho các hộ dân bị giải tỏa trắng kết hợp với nhà ở kinh doanh, giúp chủ đầu tư có thể thu hồi vốn và có lãi hợp lý.

Ngoài ra, một phần chi phí do chủ đầu tư trúng đấu giá được dùng để chi trả chi phí tạm cư của các hộ dân bị giải tỏa trắng, hỗ trợ chi phí lực lượng tham gia việc mở hẻm và góp thêm vào kinh phí thực hiện đầu tư xây dựng hẻm.

Lưu ý quy mô thiết kế - xây dựng khu chung cư được xem xét, bảo đảm sự đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội khu vực, ưu tiên giải pháp thiết kế giúp tăng cường các mảng cây xanh - sân chơi thể dục - thể thao cho cư dân trong khu phố, hạn chế việc gia tăng dân số khu vực dự án, bảo đảm dự án khả thi về kinh tế - tài chính.

Hẻm 377/8/17 Bạch Đằng, phường 15, quận Bình Thạnh, TP HCMẢnh: Anh VũKTS Ngô Viết Nam Sơn:

Lên kế hoạch kêu gọi đầu tư

Trong quá trình phát triển đô thị của TP HCM, bên cạnh những khu vực có quy hoạch đàng hoàng thì đa số khu vực còn lại phát triển tự phát. Từ đó dẫn đến việc hình thành các con hẻm nhỏ, không bảo đảm nhu cầu về giao thông, đặc biệt là không bảo đảm an toàn.

Với sự phát triển của TP HCM trong tương lai, chắc chắn những con hẻm này cần phải chỉnh trang lại để đô thị sạch - đẹp, an toàn cho cộng đồng.

Đa số hộ dân sống trong hẻm đều có chủ quyền về sử dụng đất. Chính quyền không thể bắt buộc người dân hiến đất mở rộng hẻm, thay vào đó, kêu gọi người dân tự nguyện vì lợi ích chung. Tuy nhiên, diện tích các lô đất trên cùng một con hẻm không đồng đều. Nếu muốn mở rộng hẻm cần nghiên cứu hiện trạng, khoanh vùng từng khu vực để đưa ra những chính sách khác nhau.

Ví dụ đối với con hẻm có những lô nhà quá nhỏ, không thể thu hẹp được nữa thì phải tính toán giải pháp giải tỏa toàn bộ khu vực hẻm đó và xây dựng những khu nhà cao tầng, chỉnh trang toàn bộ khu vực, tổ chức tái định cư cho người dân. Khi người dân có môi trường sống tốt hơn, họ cũng sẽ ủng hộ.

Chính quyền nên khoanh vùng một số khu vực, lên kế hoạch, kêu gọi đầu tư tham gia chỉnh trang, tổ chức lại cuộc sống của người dân tại những con hẻm như vậy.