Lắng nghe người dân hiến kế: Gỡ nút thắt hạ tầng giao thông

Tình trạng ùn tắc giao thông trên các tuyến đường từ TP HCM về Tây Nam Bộ, Đông Nam Bộ và ngược lại, nhất là dịp lễ, Tết, cho thấy cơ sở hạ tầng hiện còn nhiều yếu kém và chưa tương xứng với tiềm năng để phát triển hơn nữa.

Chậm đầu tư, triển khai ì ạch

TP HCM thu hút hàng triệu người từ Tây Nam Bộ, Đông Nam Bộ đến sinh sống, học tập, làm việc. Vùng kinh tế trọng điểm này có dân số đông, chiếm hơn 45% GDP cả nước, đóng góp tới 42% ngân sách quốc gia. Nếu hạ tầng giao thông được đầu tư tương xứng sẽ đánh thức vùng đất này phát triển vượt bậc, đóng góp cho ngân sách nhiều hơn nữa.

Quy hoạch giao thông cho khu vực phía Nam có khoảng 10 tuyến cao tốc, trong đó có 8 tuyến kết nối trực tiếp với TP HCM. Đến nay chỉ mới xây dựng xong đưa vào khai thác, sử dụng được 3 tuyến cao tốc (TP HCM - Trung Lương, TP HCM - Long Thành - Dầu Giây, Trung Lương - Mỹ Thuận), không đủ sức gánh vác lưu lượng cho cả khu vực nên luôn trong tình trạng quá tải phương tiện.

Thực trạng ở các địa phương trong vùng có quy hoạch và hạ tầng hiện hữu quốc lộ, tỉnh lộ, các tuyến đường kết nối nhỏ hẹp, xuống cấp nhưng chưa được đầu tư. Đường cao tốc được quy hoạch nhưng chậm đầu tư, triển khai ì ạch. 

Điển hình, đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận khởi công năm 2009, dự kiến hoàn thành năm 2013. Sau đó, nhiều thủ tục và trở ngại chậm giải quyết, dự án lùi dần tiến độ đến ngày 25-1-2022 mới chính thức đưa vào phục vụ người dân miền Tây trong 15 ngày Tết. 

Trong khi đó, đồng bằng sông Cửu Long thiếu trầm trọng hạ tầng giao thông, chưa có đường sắt, sân bay quốc tế, đường bộ quá tải. Việc hoàn thành tuyến cao tốc này sẽ rút ngắn thời gian di chuyển từ TP HCM đến các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long, cũng như giải quyết tình trạng quá tải ở Quốc lộ 1.

Đường cao tốc TP HCM - Long Thành - Dầu Giây Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Dự án đường cao tốc Bến Lức - Long Thành giúp làm giảm áp lực giao thông trên Quốc lộ 1, Quốc lộ 51 và rút ngắn thời gian đi từ Long An đến TP HCM, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu; góp phần giao thông liên vùng miền Tây và Đông Nam Bộ không cần đi qua TP HCM. 

Dự án được khởi công từ tháng 7-2014, theo kế hoạch phải hoàn thành vào năm 2018. Tuy nhiên, đến nay, với những vướng mắc về nguồn vốn, khó khăn về giải phóng mặt bằng…, dự án này chưa thể hẹn ngày hoàn thành.

Muốn triển khai dự án, đẩy nhanh tiến độ phải tăng vốn đầu tư. Ngân sách không thể trang trải hết tất cả, cần thu hút nguồn vốn tư nhân. Thế nhưng, có nhiều trở ngại, trong đó có việc nhà đầu tư lo sợ rủi ro chậm được giải quyết, dự án có thể vướng thu hồi đất vì người bị giải tỏa khiếu nại, chậm giao mặt bằng, chính sách thay đổi và hồi tố phải dừng dự án.

Mỗi dự án đường cao tốc mang tính kết nối vùng, phần lớn thuộc danh mục quốc gia, khi hoàn thành có ý nghĩa rất lớn, không đơn thuần là phục vụ nhu cầu đi lại của người dân mà còn tham gia thúc đẩy phát triển kinh tế, tăng năng suất lao động xã hội, thuận lợi trong vận chuyển hàng hóa để hạ giá thành sản phẩm và thu hút đầu tư. 

Đầu tư cho hạ tầng giao thông, đáp ứng được nhu cầu lưu thông hàng hóa và đi lại của người dân chính là tiền đề thúc đẩy kinh tế - xã hội của đất nước.

Cần giải pháp đột phá

Đầu năm 2022, Quốc hội đã thông qua Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công và Luật Đầu tư theo hình thức công - tư (PPP), kỳ vọng thu hút nguồn lực ngoài ngân sách phát triển hạ tầng, trong đó có dự án giao thông. 

Tuy nhiên, cần giải pháp đột phá để thu hút đầu tư, phát triển hạ tầng giao thông. Đó là loại bỏ cho được cơ chế "xin - cho", thay vào đó là trách nhiệm "phục vụ" từ cơ quan, đơn vị nhà nước; hạn chế các văn bản đứng trên luật; tạo cơ chế thật sự thông thoáng, hấp dẫn để ai có điều kiện cũng có thể yên tâm bỏ vốn hợp tác.

Nhà nước có thể bố trí vốn ngân sách thực hiện trước công tác giải phóng mặt bằng, kêu gọi xã hội hóa. Đồng thời, hỗ trợ hoặc bảo lãnh cho nhà đầu tư huy động vốn với những dự án lớn như đường bộ cao tốc vì chi phí khá cao, ít nhà đầu tư đáp ứng.

Phát triển hạ tầng giao thông cho vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, mỗi địa phương nên chủ động đầu tư các dự án thuộc địa bàn quản lý như tỉnh lộ, đường đô thị, các tuyến kết nối với trục chính. 

Riêng với các tuyến đường liên vùng như cao tốc cần các bộ - ngành trung ương, bên cạnh việc ưu tiên tập trung tối đa nguồn lực tài chính, trong đó có xem xét bố trí kinh phí phù hợp với mức đóng góp cho ngân sách thì còn đứng ra xúc tiến kêu gọi thu hút đầu tư để sớm hoàn thành hệ thống cao tốc đường bộ.

Phải xử lý nghiêm các sai phạm, đùn đẩy trách nhiệm dẫn đến chậm giải quyết trở ngại để dự án giao thông quan trọng trì trệ, kéo dài, gây lãng phí, mất niềm tin với người dân. 

Cần có "nhạc trưởng" làm đầu mối phối hợp, kịp thời giải quyết các trở ngại, xác định những việc nào cần làm trước để hoàn tất các công việc theo đúng lộ trình, nhất là với các dự án có quy mô lớn như đường cao tốc, đường sắt, sân bay Long Thành.