Bi kịch "tỉ phú" đền bù

Không chỉ riêng các thành phố trực thuộc Trung ương như TP Hà Nội, TP HCM, TP Hải Phòng hay TP Đà Nẵng, làn sóng này còn lan tỏa mạnh mẽ đến nhiều địa phương khác. Diện mạo làng quê ngày càng thay đổi, mang vóc dáng của nhịp sống hiện đại với những công trình cao tầng và điều kiện sống tiện nghi.

Thực tế cho thấy, tại bất kỳ vùng ven nào có sự "phủ sóng" của đô thị hóa, bộ mặt hạ tầng và đời sống kinh tế của người dân đều có sự chuyển biến rõ rệt. Đất nông nghiệp dần nhường chỗ cho các khu đô thị, khu công nghiệp và khu dân cư mới. Người nông dân, từ vị thế canh tác trên ruộng đồng, nghiễm nhiên trở thành công dân đô thị. Việc thu hồi đất mang lại cho họ những khoản tiền đền bù rất lớn, có khi lên đến hàng tỉ đồng - con số mà cả đời làm nông họ chưa từng dám mơ tới. Từ nguồn vốn này, nhiều hộ dân đã biết trích một phần để học nghề, chuyển đổi sinh kế hoặc gửi tiết kiệm ngân hàng để bảo đảm cuộc sống ổn định lâu dài.

Tuy nhiên, không phải gia đình nào cũng biết sử dụng đồng tiền đền bù một cách thông minh. Một thực trạng đáng buồn là đại đa số cư dân vùng đô thị hóa, khi bỗng chốc có trong tay số tiền lớn, đã sa đà vào tâm lý hưởng thụ thay vì tính kế sinh nhai bền vững. Nhiều người quan niệm rằng sau bao năm nghèo khó, nay có tiền phải tiêu xài thoải mái trước mắt. Chính suy nghĩ này dẫn đến việc chia chác tiền bạc cho con cái, mua sắm xe cộ và các vật dụng đắt tiền ngay khi nhận tiền đền bù.

Ông bà xưa có câu "miệng ăn núi lở", dù có bạc tỉ nhưng thiếu phương án đầu tư sinh lời thì tài sản cũng nhanh chóng tiêu tan. Thực tế ghi nhận nhiều trường hợp chỉ sau một thời gian ngắn nhận đền bù, số tiền tỉ đã "bốc hơi" vào tiêu sản. Khi tiền cạn, các thành viên trong gia đình mới giật mình lo cho tương lai thì đã muộn. Thiếu vốn, thiếu kỹ năng nghề nghiệp, họ buộc phải quay lại làm thuê, làm mướn kiếm sống qua ngày. Giá như những gia đình này biết tằn tiện và định hướng kinh tế ngay từ đầu, họ đã không rơi vào cảnh phá sản, thậm chí bần hàn hơn cả thời kỳ làm nông dân.

Bên cạnh nỗi lo kinh tế, một hệ lụy đau lòng khác đang âm ỉ tại các vùng đô thị hóa là sự tha hóa của một bộ phận giới trẻ. Khi gia đình có tiền đền bù, nhiều bậc cha mẹ sẵn sàng nuông chiều con cái vô điều kiện, đáp ứng mọi yêu cầu từ xe máy, điện thoại đắt tiền đến những khoản tiêu xài không kiểm soát. Được sống trong môi trường sung túc quá dễ dàng, giới trẻ thường sinh tâm lý lười lao động, lười học và chỉ chú trọng hưởng thụ.

Hậu quả nhãn tiền là tỉ lệ thanh thiếu niên tại các khu vực này sa vào tệ nạn xã hội như cờ bạc, ma túy ngày càng gia tăng. Khi gia đình không còn khả năng chu cấp cho thói quen tiêu xài hoang phí, nhiều thanh niên đã trượt dài vào con đường trộm cướp, lừa đảo và vướng vào vòng lao lý. Đây là cái giá rất đắt phải trả cho sự buông lỏng quản lý và định hướng sai lầm của gia đình.

Đô thị hóa là quy luật tất yếu mang lại sự thay đổi tích cực về diện mạo nông thôn và nâng cao dân trí. Tuy nhiên, mặt trái của nó cũng đặt ra nhiều thách thức về an sinh xã hội và giáo dục con người. Dù hoàn cảnh kinh tế thay đổi thế nào, vai trò giáo dục của gia đình vẫn là yếu tố quyết định. Các bậc phụ huynh cần là trụ cột vững chắc, không nên dùng tiền bạc để nuông chiều những đòi hỏi vô lý của con cái. Chỉ khi có sự quản lý chặt chẽ, giáo dục nghiêm khắc về giá trị đồng tiền và sức lao động, chúng ta mới có thể ngăn chặn những bi kịch xã hội, giúp thế hệ trẻ đứng vững trước những tác động đa chiều của làn sóng đô thị hóa.